Мавлоно Хаста и традиция составления антологий в Афганистане

• Автор: Мирзода, Зульфия Курбановна
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2004
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 163 с.

АКАДЕМИЯМ ИЛМХрИ ДУМДУРИИ ТОЧ.ИКИСТОН института ШАРКШИНОСЙ ВА МЕРОСИ ХАТТЙ

Ба хукми дастнавис

МИРЗОДА зулфия к;урбоновна

МАВЛАВИ ХОЛМУХАММАДИ ХАСТА ВА АНЪАНАИ ТАЗКИРАНИГОРЙ ДАР АФЕОНИСТОН

10.01.03 Адабиёти халкхои мамолики хорич,

(Адабиёти форси)

Рисолаи номзади барои дарёфти унвони номзади илми филология

Устоди рохнамо Зохдр Ахрори

Душанбе
МУНДАРИДА
МУКДДДИМА
БОБИ 1. Рузгор ва осори Холмухаммади Хаста
БОБИ II. Холмухаммади Хаста ва анъанаи тазкиранигорй
дар Афгонистон
БОБИ ІІІ.Сохт ва мундаричаи умумиитазкираи Муосирини Суханвар
а) Муосирини суханвар
б) Ёде аз рафтагон
Фехристи адабиёт
МУКАДДИМА
Мавлоно Холмухаммади Хаста аз намояндагони забардасти илму ада-биёти муосири дарии Афгонистон мебошад.
У бо махсули гании илмй ва адабии худ дар боби пешрафт ва та-радкии фарханги кишвари хеш сахми баарзе гузошта дар тарбия ва рушду такомули як силсила адибони номовари Афгонистон, мутахассисони ши-нохтаи бахши ин фан накдіи фаъол дорад.
Осори илмй ва адабии ин сухансарои номй ва мухаккики тавоно мухимтарин масоили сиёсй, ичтимой ва фархангии на танхо Афгонистон, балки дигар мамолики хамчаворро дар бар мегирад. Хануз дар вакти хаёт ва пас аз марг низ шухрат ва махбубияти хосе пайдо намуда буд.
Илова бар таъсири афкор ва андешахояш, таълифи осори бузурги ил-миву адабй, бо таблиг ва ташвики мероси гании гузаштагон ва бо рохи таълифи маколахои судманди илмй дар рузнома ва мачаллахои Афгонистон хиссаи баарзе гузошт. Хусусан дар боби идомаи суннатхои илмии тазкиранигорй дар мухити фархангии ахди худ хидмати фавкуллода бузурге анчом дод, ки бо гузашти замон ахамияти ин кори начиб беш аз пеш равшантар маълум мегардад. Донишманди бузург ба ин кор раванди чадиди нисбатан ба суи рушноии асри навин ва мутолиоти тозаи ин гуна корхои илмй рутардондаро вусъати бештар бахшид ва бо тазкирахои худ собит намуд.
Пайдо шудани тазкирахои «Муосирини суханвар» ва андак баьдтар «Ёде аз рафтагон» диккати чамоаи илму адабро ба суи худ чалб намуд. Ин ду асар манобеи мухимме дар тадвини шеъри дарй ва маъхазхои нихоят муфиде дар ихтиёри мухаккикини дохил ва хоричи назми дарй махсуб ме-шаванд.
Мухаккикони сохаи адабиёти муосири Афгонистон метавонанд дар амри омузиши адабиёти асрхои ХУІІ ва XX кишвар ба ин ду сарчашмаи муътамад такя намуда, проблемахои умумии адабиёт, рузгор ва осори би-

Мир Ёрбекхон баъд аз панч соли икомат дар Бадахшон вафот кардааст.
Чароги анчуман» ва «Сакинат -ул-«(Ьузало» (23). Муаллифи ин харду тазкира Абдулхаким Валвочии Рустокй аст. Валвочй дар шароите ба таълифи ин осори хеш даст ёзид, ки санъати чоп ба гунаи сангй дар матба-аи салтанатии амир Хдбибуллохон дар Кобул ворид ва огоз ба фаъолият намуд.
«Чароги анчуман» ахволи шуаро ва фузалои Бадах шонро аз ахди кадим то асри зиндагонии муаллиф дар бар мегирад, тазкираи «Сакинат-ул-фузало», ки шомили холи фукахо, фузало ва шуарои Кобул аст, дар соли 1834-35 м. дар матбааи Кобул ба чоп расидааст.
«Доиратулмаорифи Ориёно»(72). Ин асари арзишманди илмй махсули кори тахкикй ва пажухишии гурухе аз донишмандони Афгонистон аст, ки нахуст мачмуаи Анчумани таърихии Афгонистон бу-дааст. Ин донишномаи мухимми илмй, сипае, дар соли 1910 м. исми «Доиратулмаорифи Ориёно» гирифта, дар шаш мачаллах дар Кобул ба нашр расидааст. «Доиратулмаорифи Ориёно» хам монанди соири Доираттулмао-рифхои матбуъ дар чахон, ба вижа «Доиратулмаорифи исломй» ва Донишномаи «Муосири Эрон» ва «Лугатномаи Деххудо» доиратулмаориф аст, маълумоти муфид ва чолиберо дар асрхои гуногуни улуми исломй ва улу-ми муосир ироа дода, ба хусус чехрахои илмй ва фархангии Афгонистонро ба гунаи муфассал муаррифй мсдорад.
«Доиратулмаорифи Ориёно» дар бахши адабй дар хакикат маълумоти муътамади густурдаи адабй ва хунарй аст, ки то соли 1929-30 м. бо истифода аз тазкирахо ва фархангномахо ба чоп расидааст. Устод Са-лохиддини Салчукй, Абулхайи Хабибй, Абдуллой Бадахшй, Иброхлм Халил, Мухаммад Иброхими Оламшохй, Халиллулохи Халилй, Мир Руломмухаммади Руббор, Алиахмади Кухзод, Саидкосими Риштиё, Карими Назехй, Начибуллои Турбиёно, Кадири Таракй, Алиакбари Шахристонй, Моили Хиравй, Алиахмади Захмо, Руллом Сарвари Хумоюн