Жанр Кит`а в творчестве Анвари Абеварди

• Автор: Ёрмухамедов, Шермахмад Раджабалиевич
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2011
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 174 с.

09.12.2011
Донишгохи миллии Тодикисгон
Ба хук ми дастнавис
Ёрмухамедов Шермахмад Радабалиевич
Жанри к,итъа дар >ч,одисти Анварии Абевардй
рисола барои дарёфти дарадаи илмии номзади илмхои филология аз руи ихтисоси 10.01.03- Адабиёти халххои мамолики хоридй (адабиёти тодик)
Рохбари илми: д.и.ф. профессор Х.Шарипов
Душанбе-2011

Мукдддима.
Боби І. Анварй ва мавкди кдтъа дар эдодиёти ÿ
1.Пайдоиш ва инкишофи жанри к,итъа дар назми форсу тодик
2.Мавк,еи к;итьа дар эдодиёти Анварй
3.Суннатхди кдтъасарой дар эдодиёти Анварй
Боби ІІ.Хусусиятх,ои мазмун ва мундаридаи мукдттаоти
Анварй
1 .Мадх дар мукдттаоти Анварй
2.Мавзуи марсия дар мухаттаоти Анварй
3.Панду андарз дар мукдттаоти Анварй
4.Шикоят аз замона дар мукдттаоти Анварй
5.Хддв ва танк,ид дар мукдттаоти Анварй
6.Мавзуи занон дар мукдттаоти Анварй
7.Шароб ва майгусорй дар мукдттаоти Анварй
8.Хдсби х,ол дар мукдттаоти Анварй
Боби III. Хусусиятхои бадей-эстетикии мукдттаоти
Анварй
1.Назари Анварй ба шеъру шоирй
2.Муносибати Анварй бо шоирони замон
3.Муаммо ва лугаз дар кдтъахои Анварй
4.Сабки шеъри Анварй ва хусусиятхои услубию бадеии мукдттаоти у
Хулоса
Китобнома

М У к; А Д ДИМ А
Ал,амияти мавзуъ. Адабиёти форсии тодикй, ки дар асри X ва нимаи аввали асри XI тахкурсияшро хамадониба му ставкам кар да буд, дар нимаи дуюми асри XI ва асри XII боз хам тахдввул ва инкишоф ёфт. Адибони барчастаи ин давра, амсоли Фахруддини Гургонй, Носири Хусрав, Масъуди Саъди Салмон, Муиззй, Амъади Бухорой, Саной, Рашиди Ватвот, Адиб Собири Тирмизй, Анварй, Захдри Форёбй, Ходонй, Низомии Гандавй, Аттори Нишопурй суннатх,ои шеъри устодони гузашта Рудакй, Шах,иди Балхй, Абушакури Балхй, Дадики, Мундик, Робили Балхй, Фирдавсй, Фаррухии Сиистонй, Унсурй, Газоирй, Асдадй, Манучехрй ва дигаронро эдодкорона давом дода, шеъри форсии тодикиро аз нигох,и жанр, мазмуну мундарида, ороиши саноеи бадей вусъат ва тадвият доданд. Дар нимаи дуюми асри XI ва асри XII доирахои адабй дар Ирод, Озарбойдон, Лохур зухур карданд. Забони форсии тодикй дар бисёр кишвархо мавдеъ пайдо кард. Дараёнхои тасаввуф, исмоилия, ботиния аз шеър ба манофеи худ истифода мекарданд. Акидахои риндй, дахрй дар адабиёт дой дошт. Нуфузи дин ва таъсири' адабиёти араб дар домеа афзуд. Хамаи ин сабаб шуд, ки сабкхои мухталиф дар шеъри форсии дарй, ки баъдтар хуросонй, ирокй, хиндй ном гирифтанд, ба миён оянд.
Ин давраи адабиёти форсии тодикй ба таври умумй аз дониби адабиётшиносони хоридию тодик баррасй шуда бошад хам, намояндагони алохидаи он, тахаввули жанрхои адабй хамадониба тахкик нашудааст. Авхадудцин Мухаммад ибни Мухаммад Анварии Абевардй яке аз шоирони бардастаи асри XII адабиёти форсии тодикй аст, ки тазкиранависон номашро дар катори Фирдавсию Саъдй хамчун паямбари шеъри форсии тодикй гирифтаанд (50, 115), (7, 34), (71, 121). Тахщщи хамадонибаи эдодиёти Анварй дар адабиётшиносии тодик андом нашудааст. Mo бе омузиши эдодиёти Анварй, хусусан мукаттаоти у, ки масъалахои мухимми идтимой, ахлодй ва инсондустию ватанпарварии уро дар бар мегиранд,
Шахр пурфитнаву і іурмашгалаву пургавгост,
Сайиду садри дахон бор надодааст кудост?
Дер шуд, дер, ки хуршеди фалак руй намуд,
Чист имруз, ки хуршеди замин нопайдост...?
(10, 97).
Ин марсия аз аввал то охир, ки иборат аз 39 байт аст, бо сузу гудоз суруда шудааст. Анварй дар дигар марсиях,ояш хам кушидааст, ки сузу гудози далби хеш ва бузургиву азамати шахси фавтида, хузну малоли гаме, ки дустону хонаводаро фаро гирифтааст, нишон дихад.
Он хода, ки аз остини ратбат,
Дасти карами бузургвораш Бардошт зи хок оламеро.
Дар хок ниход рузгораш,
Наншаст назири у валекин Биншонд азои пойдораш.
Сад гуна чу ман ятими зхсон,
Бар хок дарет ёдгораш
(10, 595).
Аз ин чанд марсия ва мисолхое, ки овардем, равшан мешавад, ки Анварй суннати кигьасароиро давом додааст. Аммо марсияхои Анварй пайравии хушку холй нест. У ба мавзуи тасвиршаванда амид менигарад ва аз он хулосаи мантидй мебарорад. Mo дар бобхои оянда, хангоми тахлили марсияхои Анварй дар хусуси мазмуну мундарида ва навоварихои шоир дар ин навъи шеъри тавакдуф мекунем.
Аксари шоирони гузашта, пеш аз Анварй ва хамзамонони Анварй аз бевафоии дахон шикоят кардаанд. Анварй хам дар ин равия дитъахо сурудааст.