Художественно-эстетические особенности поэзии Абдулваси' Джабали

• Автор: Навбахорова, Бибисултон Кулмамадовна
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2012
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 164 с.

АКАДЕМИЯМ ИЛМХОИ ДУМХУРИИ ТОДИКИСТОН

ИНСТИТУТИ ЗАБОИ, АДАБИЁТ, ШАРКИ1ИИОС Й ВА МЕРОСИ ХАТТИИ БА НОМИ РУДАКИ

Ба у,укми дастнавис

Навбауорова Бибисултон Кулмамадовна

ХУСУСИЯТХДШ БАДЕИ-ЭСТЕТИКИИ АШЪОРИ АБДУЛВОСЕИ ДАБАЛИ

10.01.03 - Адабиёти халкхои мамолики хори ли (адабиёти тоник)

Рисола

барои дарёфти дарачди илмии номзади илми филология

Рохбари илмй:

Алй Мухаммадиев,

номзади илми филология

Душанбе
МУНДАРИДА
МУДАДЦИМА
БОБИ І. РУЗГОР ВА ОСОРИ АБДУЛВОСЕИ ДАВАЛИ
1.1. Хдёти идтимой-сиёсй ва фардангии замони Абдулвосеи
Дабалй
1.2. Рузгори Абдулвосеи Дабалй
1.3. Осори Абдулвосеи Дабалй
БОБИ И. МАВЦЕИ К^СИДА ВА FA3AJI ДАР ЭДОДИЁТИ АБДУЛВОСЕИ ДАВАЛИ
II. 1. Мавцеи касида дар эдодиёти Абдулвосеи Дабалй
II. 1.1. Мавзуъ ва мудтавои дасидадои шоир
II. 1. 2. Дасидадои маснуи шоир
II. 1.3. Сохти дасидадои шоир
II. 1.4. Вазни дасидадои шоир
II. 1.5. Мамдудони шоир
II. 2. Ёазал ва мавк;еи он дар эдодиёти шоир
II. 2.1. Сохт ва мудтавои газалиёт
II. 2.2. Вазни газалиёт
БОБИ III. ХУСУСИЯТХОИ БАДЕИ-ЭСТЕТИКИ ВА МАХОРАТИ ШОИРИИ АБДУЛВОСЕИ ДАВАЛИ ДАР ХАСИДА ВА ГАЗАЛ
III. 1. Хусусиятдои бадей-эстетикии дасида ва газалиёти шоир
ІІІ.2. Хусусиятдои забонй ва услубии дасида ва газалиёти шоир
ХУЛОСА
КИТОБНОМА

Мук;адцима
Ахамияти мавзуъ. Таърихи шеъри форсии тодики дар тули беш аз дах, аср суханварони беназире, монанди Абуабдуллои Рудакй, Абулдосими Фирдавсй, Умари Хайём, Шайх Аттори Нишопурй, Мавлонои Рум, Саъдии Шерозй, Хрфизи Шерозй, Камоли Худандй, Абдуррахмони Ч,омй, Абдулдодири Бедил ва даххои дигарро ба майдони адабиёт овардааст, ки на тандо мояи ифтихори адабиёту фарханги форс-тодик, балки адабиёти дадонй дониста шудаанд. Ба нобасомониву руйдоддои таърих нигох, накарда, ин адабиёт тавонист ахамият ва арзиши худро пайваста бар манфиати домеа равона созад. Вобаста ба офатдои сиёсиву идтимой ва идтисодиву фардангй адабиёти мо дар давоми беш аз хдзор сол якрангу якнавохт набудааст. Дар он годо пешравидои назаррас, гох,о сукут ва гох,о пайравию такдидх,о ба назар мерасад.
Адабиёти форс-тодики асрх,ои ХІ-ХІІ мардалаи хеле дурахшон ва сермах,султарини таърихи адабиёти форс-тодик ба шумор меравад. Дар ин давра дар баробари бузургтарин суханварону мутафаккирони адабиёти форс-тодик, аз кабили Носири Хусрави Дубодиёнй (1004-1088), Умари Хайёми Нишопурй (1048-1122), Х,аким Низомии Гандавй (1141-1209) як зумра шоироне ба майдони адабиёт ворид гардиданд, ки такдиру эдодиёташон бо дарборхри шох,они замонашон вобастагии сахт дошт. Вале эдодиёти на хамаи онхо ба таври бояду шояд омухта шудааст, ки яке аз онхо касидасарои маъруф ва газалсарои нозукадои он давр Абдулвосеи Дабалй ба шумор меравад. Омухтани хаёт ва эдодиёти шоир, бахусус, касоиду газали у дар пурра намудани хаёти адабии даврони шоир ахамияти калон дорад. Чунки хануз ин давра хам чун даврахои бештари адабиёти форс-тодик ниёз ба омузиш ва тахкид дорад.

Дар Институти шардшиносй ва мероси хаттии Академияи илмдои Думхурии Тодикистон дар нусхадои баёзе, ки тахти №2497 [13, в.54а] ва нусхаи №1946 [12, в. 1086] нигохдорй мешаванд, кдсидаи машхури у «Кй дорад чун ту маъшуде нигору чобуку дилбар» сабт гардидааст.
Дар бораи микдори байтхои девони Абдулвосеи Чдбалй аз тазкиранигорон Такии Кошй ва Волаи Догистонй ишора намудаанд. Аз руи маълумоти Тадии Кошй [33, 143] микдори байтхои шоир шаш хазор ва аз руи маълумоти Волаи Догистонй [14, 124] микдори ашъори у зиёда аз 8-хазор мебошад. Нашри имрузаи девони Техрон 6705 байтро дар бар мегирад. Аз руи маълумоти фехристхои дахонй чанд байтеро дастрас ыамудем, ки дар нашри девони мавриди истифода дой надоранд. Азбаски мо нусхахои хаттии девони шоирро танхо аз руи маълумоти фехристхои дахонй дида баромадем, аз ин ру, микдори байтхои то ба замони мо расидаро аник, муайян карда наметавонем. Кдйд кардан зарур аст, ки баъзе порчахои ашъори шоир аз девони мураттабнамудаи Забехуллохи Сафо берун мондааст.
Нусхахои гуногуни каламии осори Абдулвосеи Чдбалй, дой ёфтани намунаи каму беши ашъори у дар дунгу баёзхо, ишорахои тазкиранигорон Тадии Кошй ва Волаи Догистонй ва илова бар ин матни илмй-интидодии девони шоир аз дониби адабиётшиноси эронй Забехуллохи Сафо омодашуда, моро ба хулосае меорад, ки мероси адабии манзуми шоир камобеш 7-8 хазор байтро ташкил медихад. Аммо ин шумора шумораи даноатмандкунанда набуда, матни комили илмии осори адиб ва муайян намудани абёти дурусти у аз кордой минбаъдаи задматталаб мебошад. Зеро барои муайян намудани он мебояд дамаи нусхадои даламй, баёздое, ки дар ондо аз ашъори Абдулвосеи Чдбалй намунадо дой дода шудаанд, дар як до дамъ ва мавриди омузиши дадид дарор бигиранд.
Аз насри Чдбалй бошад, дар китобхонаи Институти шардшиносии шадри Санкт-Петербург тадти №4305 мадмуае нигохдорй мешавад, ки он номадои ихвонй ва султонии давраи