Хафизоведение в Таджикистане

• Автор: Рахимова, Мушкинисо Исрофиловна
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2012
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 185 с.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ДУМ^УРИИ ТО^ИКИСТОН ДОНИШКАДАИ ДАВЛАТИИ ЗАБОЩОИ ТОДИКИСТОН БА НОМИ СОТИМ УЛУЕЗОДА
Дастнавис .

04.2.01 2 7 0 0 5 1 '

РАХ.ИМОВА МУШКИНИСО ИСРОФИЛОВНА

ХОФИЗШИНОСИ ДАР ТО^ИКИСТОН

10.01.03 - адабиёти мамлакатх,ои нави хоричй (адабиёти тодик)

РИСОЛА

барон дарёфти унвони илмии номзади илмх,ои филология

Рох,бари илмй: доктори илмх,ои филология, профессор Абдунабй Сатторзода

ДУШАНБЕ

МУНДАРИЧ.А
Мукаддима
Боби аввал
Нашри шеъри Хрфиз дар Тодикистон Фасли
Аз «Намунахри адабиёти то дик» (1940) то «Ашъори гузида»
(1971) (Солхри 40-70 асри XX)
Фасли
Аз «Ашъори гузида» (1971) то «Куллиёт» (1983) (Солхри 70 ва
нимаи аввали солхри 80 асри XX)
Фасли
Аз «Куллиёт» (1983) то нашри сахрх, (Нимаи дуюми солкой
асри XX то имруз)
Боби дуюм
Тавдици рузгор ва ашъори Хрфиз дар Тодикистон
Фасли
Аз «Намунахри адабиёти то дик» то «Чдшнномаи Хрфиз» (1971)
(Солхри 40 ва 70 асри XX)
Фасли
Аз «Чдшнномаи Хрфиз» то такрисолахо (Солхри 70 ва нимаи
аввали солхри 80 асри XX)
Фасли
Аз рисолахр то шинохти вок,ей (Нимаи дуюми солхри 80 асри XX то имруз)
Хулоса
Китобнома

Муцадцима
Хоча Шамсуддин Мудаммад Х°ФИЗИ Шерозй бузургтарин шоири газалсарои адабиёти форсии тодикй аст, ки беш аз дар шоире мавриди дабули хосу оми домеаи тодик дарор гирифтааст. Мудобот намешавад, агар бигуем, ки девони Хофиз баъд аз Куръони мадид мадбубтарин, серхаридортарин ва серхонандатарин китоб ба шумор меравад ва тодикон ба он чун китоби мудаддас назар доштаанд. Модарони тодик дар зери болини тифл дар гадвора асосан ду китобро мегузаштанд: яке Хуръони мадид ва дигар девони Хофиз. Худ ин амал бозгуйи садодат ва эдтироми тодикон ба девони Хофиз аст. Шоири шадири тодик Мирзо Турсунзода дар ин масъала менависад: «Аз хурдй дар ёд дорам, ки мардуми тодик дар байни дама китобдо девони Х°физро китоби мудаддастарин шуморида, датто дар гадвора онро зери сари тифли навзод мегузоштанд, то ки фарзанди ондо хушбахт ва дамчун одами назаркарда бузург шавад ва монанди Х°ФИЗ азизи. мардумон гардад»(217,54)'. Муъмин Кдноат шеъри хубе дар ин масъала суруда аст.
Тодикон бо девони Хофиз аз дер боз ошно будаанд, яъне аз дамон даврае, ки «шеъри хуш»-и Хофиз «Ироду Порсро гирифта», «сиёдчашмони кашмирию туркони самардандй» онро мехондаанду дар давойи вай мерадсиданд. Ба таъбири дигар, ниёкони мо аз дамон даврае, ки шеъри Х°физ шудрати офод касб карда буд, бо ашъори ин шоири малакутй ошно буданд. Бе шак, дар асрдои XIV-XV, ки робитадои адабию тидорй дар байни Мовароуннадру Хуросон ва Эрон бардарор буд, корвоне, ки аз Шероз ба Самарданду Бухоро меомаданд, дар баробари молу матоъ девони Х°ФИЗ меовард. Дар мавриди мадбубияти Хофиз дар байни мардуми тодик ва таърихи ошноии тодикон бо Хофиз яке аз олимони шинохтаи Эрон, муаллифи китобу мадолоти арзишманд
1 Радами аввал ба муаллиф ва унвони китоб мувофиди тартиби «Китобнома» ва радами дуюм ба садифаи он ишора мешавад.

Фасли сеіом Аз «Куллиёт» (1983) то иашри сахед (Солхои нимаи дуюми 80 асри XX то имруз)
Соли 1983 бо кушиши Дамшед Шанбезода «Куллиёт»-и Хофизи Шерозй ба нашр расид, ки нисбат ба нашрдои пешина комилтар ва дар фарогирии ашъори асили шоир бедтар аст. Дар ин «Куллиёт» 565 газал, 5 касида, маснавй, содинома, 34 дитъа ва 42 рубоии Хофиз гирд оварда шудааст(18). Мураттиб перомуни шеваи таъйини ашъори Х,офиз менависад: «Ба мо маълум аст, ки бисёр таза л до и машдури Хода Хофиз монанди «Ин чи шурест, ки дар даври...», «Эй боди насим...», «Мутриби хушнаво бигу...» ва ъайра асрдо боз дар байни халд интишор ёфтаанд ва азони ягон шоири дигар буданашро касе нишон надодааст, фадат барон он, ки дар Халхолй нестанд, аз они Х°физ намебошанд гуфтан даъвои нодуруст аст, бинобар ин мо гайр аз 495 газал, ки аз нусхаи М. Хазвинй гирифтем, 70 газали дигарро аз нусхаи М. Яктой, ки дар бисёр девондои хаттй ва чопии дигар дам дастанд, гирифта, дамъ 565 газал, 5 дасида, маснавй ва содинома, 34 дитъа, 42 рубой додем ва бовар дорем, ки дар ин бора ба роди хато нарафтаем»(18,28). Мутаассифона, дар ин китоб низ газалдои зиёди мансуб ба Хофиз дохил шудаанд, ки хонандае, ки аз сабку шеваи Хофиз бохабар аст, ба осонй моли Хофиз набудани ондоро пай мебарад. Аз чумла газалдои зерин, ки мисраи аввали матлаъашонро меоварем, дар нусхаи Абдуррадмони Халхолй ба гуруди .газалдои мансуб ба Хофиз шомиланд ва дар нусхадои муътабари девони Х°физ, аз чумла нусхаи Еанй-Кдзвинй дохил нагардидаанд:
1) Шаб аз мутриб, ки дил хуш бод вайро(23),
2) Таолуллод, чй давлат дорам иишаб(46),
3) Субди давлат медамад, ку доми дамчун офтоб(37),
4) Ин чй шурест, ки дар даври дамар мебинам(435),
5) Дилам бе чамолат сафое надорад(162)
6) Аз радибат дилам наёфт халос(ЗбО)