Сказания о Мусе в персидско-таджикских тафсирах Х-ХII веков

• Автор: Рахимов, Исмоилджон Усмонджонович
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2012
• Место защиты: Худжанд
• Количество страниц: 166 с.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ДУМХ^РИИ ТОЧ.ИКИСТОН ДОНИШГОХ.И ДАВЛАТИИ ХУЧ.АНД БА НОМИ академик Б. БАФУРОВ КАФЕДРАИ АДАБИЁТИ КЛАССИКИИ ТОДИК

Ба цукмидастнавис

Рахимов Исломдон Усмондонович

ДОСТОНИ М^СО (А) ДАР ТАФСИРХ.ОИ ФОРСЙ-ТО^ИКИИ АСРХ.ОИ Х-ХІІ

Ихтисоси 10.01.03 - Адабиёти халкдои кишварх,ои хоридй (адабиёти тодик)

Рисола барон дарёфти дарадаи илмии номзади илщои филология

Ро^барони илмй: доктори илщои филологй, профессор

Насриддинов А..

доктори илм^ои филологй, профессор Баффорова У.А.

Худанд
МУНДАРИДА
МУКДЦДИМА
БОБИ I САРЧАШМАШИНОСИИ ДОСТОНИ МУСО ВА ЗУХ.УРИ ОН ДАР ТАР ДУМ АДОИ НАХУСТИНИ ФОРСЙ-ТОДИКИИ К,УРЪОН
1.1. Сайри таърихии достони Мусо дар фарх,анги тоисломй
1.2. Достони Мусо (а) дар К,уръон
1.3. Вижагщои достони Мусо дар кутуби нахустини тардума ва
тафосири форсиву тодикй
БОБИ II ДОСТОНИ МУСОЙ КАЛИМ ДАР ТАФСИРХ.ОИ ДОМЕИ ФОРСЙ-ТОДИКИИ АСРХ.ОИ X-Xl
2.1. Исроилиёт хдмчун манбаи омузиши достони Мусо ва
тафсирнигории форсй-тодикй
2.2. Вижаги^ои достони Мусо (а) дар «Тафсири Сурободй»
2.3,,Достони Мусо (а) дар «Тод-ут-тародим»
БОБИ III ДОСТОНИ МУСО ДАР «КАШФ-УЛ-АСРОР»-И МАЙБУДЙ ВА АДАБИЁТИ СУФИЯ
3.1. Рамз^ои достони Мусо дар «Кашф-ул-асрор»
3.2. Шурух.и ирфонии диссаи Мусо дар «Кашф-ул-асрор»..
3.3: Сужа^ои нодири достони Мусо дар «Кашф-ул-асрор»
3.4. Баррасии х,икоёти достони Мусо дар назми ирфонй (маснавй ва
газал)
ХУЛОСА
Таълидот
КИТОБНОМА
МУКДЦДИМА
Вудуди достони паёмбарон ва дигар ашхоси таърихиву падлавонй ва асотирй аз замондои дадим яке аз бахшдои умдаи фарданг ва адабиёти миллатдои мухталифи оламро ба вудуд овардааст, ки бешак ин дузури равшан сарчашма дар тафаккури динии адвом ва милал дорад. Рудониён ва мубаллигони адён ва мазодиб аз диссаи паёмбарон дар таргибу ташвиди асолат ва аркони дин истифода карда, корномадои падлавонон дар мадфилдои давонмардон сомеони бешуморе пайдо намуда, диссаи содидону ошидон дар базму мадофили ошидона дойгоди хосае касб кардаанд. Дар мадмуъ, ин диссадо бо як дадаф - тарбияи маънавй ва такомули ахлодии сомеон ва муассир афтодан ба рудонияти эшон эдод гардида, дар заминаи надлу интишори ондо миёни адвом ва милал ба дукми достондои муътабари ахлодиву маърифатй манзалати махсусе дарёфтаанд. Ин гуна диссадо ба кутуби муътабари маздабиву ирфонй ворид гардида, сарчашмаи падидадои адабй дар сурати достону ашъори шоён гаштаанд.
Миёни диссаву достондое ки адли башар мадбул шуморидаанд, достону саргузашти пайгамбарон, донфидоиву пайкори онон мадоми шомихе касб кардаанд. Бахши аъзами кутуби динй- Таврот, Индил, Забур, К,уръон ва амсоли инро саргузашти паёмбарон ташкил медидад, ин китобдои муътабари осмониро ба унвони сарчашмадои аввалияи зудури достон ва дисаси анбиё муаррифй намудаанд. Дар баробари кутуби динй осори бешумори маздабй дар тули асрдо ба далам омадаанд, ки фарогири диссаю саргузашти паёмбарон мадсуб мебошанд. Китоби мудаддаси К,уръон ба унвони маъхази мудтабари диссадои пайгамбарон давоми 14 дарн миёни мусалмонон ва домеаи адибону достонпарзодон дарор- гирифта, мудиби маъруфияти ин достондо ба унвони диссадои дуръонй гардидааст. Дар канори дигар диссадои муътабари дуръонй достони Мусо (а) мавдеъ ва дойгоди вижаеро дар фарданги исломй касб кардааст, ки ин вижагй зимни баррасй ва таддиди ин достон дар кутуби тафосири асрдои Х-Х11 ба назар бештар дилвагар
шудааст:
«Гуфт, Фиръавни лаъин, кист раббулоламин? Гуфт: Худованди осмондо ва заминдо ва ончи даст миёни индо, агар даст-тон ядиндо. Фиръавн гуфт мар ондоро, ки гирд бар гирди вай баданд аз бузаргон: намешунавет, ки чй мегуяд? Мусо гуфт: Вай Парвардигори шумост ва Парвардигори падарони пешини шумост» (42, д.2, 694).
«Чун омаданд ва расониданд фармони мавло, гуфт кист Парвардигори шумо, эй Mÿco? Гуфт: Парвардигори мо он аст, ки дод дар чизеро хилдати вай ва род намудаш ба маслидати вай. Гуфт: чй буд доли дарндои пешин, ки эшон набуданд, бар ин? Гуфт: илми эшон ба назди Худой ман аст дар китоб навишта ва бирасонад, дазои эшон бар он кардадои гузашта; хато накунад Парвардигори ман ва фаромуш накунад Офаридгори ман. Вай аст он Худой, ки заминро бистоти шумо кард ва шуморо дар вай роддо падид овард ва фиристод аз осмон борон пас берун овард ба вай анвоъи мухталиф аз растанидои алвон» (42,д 1, 593).
Аз мисолдои фавдуззикр хулоса намудан мумкин аст, ки барои он ки матлаб ба хонанда фадмо бошад, муфассир тамоми мадорату малакаи худро истифода мекунад.
Чунон ки даблан зикр шуд, дар «Тафсири Насафй» оятдо ба таври шеъргуна тардума шудаанд ва агар ондоро дар алодидагй аз матни куллии тафсир берун оварем, дар як мисраъе мешавад, ки дар ягон бадри apÿ3 ва аркони он мутобидат дорад. Чунончи, дар ин мисолдо дида метавонем:
Гуфт, Фиръавни лаъин, кист раббулоламин?
-Y--VV--V V -
Фоилотун, фаилотун, фоилотун, фоилун u Jo фадм кунанд, гуфтори ман.
--VV-V--V-
Мафулу, мафоилун, фоилун
Годо дар матни «Тафсири Насафй» ба теъдоди зиёд дангоми