Идейно-художественные особенности поэмы "Хусравнаме" Шейх Аттара Нишапури

• Автор: Зыкаева, Саида Зайдуллоевна
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2013
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 158 с.

04201357

25.06 20: з ”

ДОНИИІГОХ,И ДАВЛАТИИ ОМУЗГОРИИ ТОДИКИСТОН БА НОМИ САДРИДДИН АЙНИ

Ба х,укми дастнавис

'І ’І

Закаева Саида Зайдуллоевна

ХУСУСИЯТХОИ ЕОЯВИЮ БАДЕИИ «ХУСРАВНОМА»-И ШАИХ

АТТОРИ НИШОПУРИ

10.01.03. - адабиёти халкдои мамолики хориди

І (адабиёти тодик)

Рисола
барон дарёфти дарадаи илмии номзади илмх,ои филологй

Рох,бари илмй: доктори илмх,ои филологй, профессор Сайфиев Н.
ДУШАНБЕ 20

МУНДАРИДА: сах.:
Мукддцима
Боби I. Мавк,еи «Хусравнома» дар эдодиёти Аттор
1.1. Бахсхо оид ба мансубияти «Хусравнома» ба Аттор
1.2. Сохт ва таркиби достон
1.3. Сабабхои навишта шудан ва сарчашмахои эчоди крссаи «Гулу
Хурмуз»
Боби II. Мазмун ва сужети «Хусравнома»
2.1. Таваллуди Хурмуз ва тарбияи вай
2.2. Огози мухдббати Гулу Х,УРМУ
2.3. Модарохои талабгорони Гул
2.4. Кушиши Хурмуз дар талаби Гул
2.5. Одибати кори ошидон ва дамъбасти достон
2.6. Устухонбандй: композитсияи кисматхои сужети достон
Боби III. Хусусиятхои гоявию бадеии достон
3.1. Хусусиятхои гоявии достон
3.2. Хусусиятхои бадеии достон
3.2.1. Баъзе хусусиятхои услубии достон
3.2.2.Санъат ва хунари тасвиркорй
3.3. Тахдили образхои достон
3.3.1. Накши Гул
3.3.2.Накдш Хурмуз
3.3.3.Симохои мусбату манфии дигар
Хулоса
Китобнома

МУКДДДИМА
Ахамияти мавзуъ. Фаридуддин Абухомид Мухаммад ибни Иброхим ибни Исхок ибни Абубакр Аттори Нишопурй, маъруф ба Аттор ва ё Шайх Аттор, аз думлаи шоирону орифони сохибноме ба хисоб меравад, ки фаъолияти эдодии у дар нимаи дувуми асри XII ва ибтидои асри XIII дараён гирифтааст. Аз у то ба мо осори мондагори адабие бокД мондааст аст, ки дар шумори он байни мухакдикрни осораш ихтилофи назар мавдуд аст. Тазкиранависон хам дар масъалаи теъдоди асархои шоир муболига кардаанд, ба дарадае, ки бино ба акддаи Бадеъуззамони Фурузонфар, баъзе тазкирахо бидуни зикри номи асархо теъдоди осори Шайх Атторро ба 114 расонидаанд (43, 74). Тазкиранависоне, ки ба ин микдор асар доштани шоирро зикр кардаанд, манзурашон теъдоди сурахои китоби “1<(уръон” ва аз ин рох таъкиди бузургии эдодкор будааст. Ба хар сурат, ин орифи комил бо эдоди осори мутаадцид, аз думла маснавию рубой, кдсоиду тардеот, махсусан газалиёти дилангез, хазинаи адабиёти форсии тодикиро ганй гардонидааст.
Яке аз масъалахои душвору халталаб дар мавриди таъйини мероси адабии Шайх Аттор масъалаи ба калами шоир тааллук доштан ва ё надоштани маснавии “Хусравнома” мебошад. Дар ин масъала посухи мо мусбат буда, барои тасдики ба калами шоир тааллук доштани манзумаи мазкур дар фасли дудогонае бахс кардаем. Далелхои дар ин фасл овардаамон басанда аст, ки “Хусравнома”- ро дар шумори осори мондагору довидонии Шайх Аттор биёварему хамчун дузъи таркибии мероси адабии шоири тавоно мавриди баррасй карор бщдахем.
Крбили зикр аст, ки масъалаи интисоби ин ё он асар ба ин ё он адиб дар таърихи адабиёти мо ходисаи маъмул аст. Ин масъала баъзан сабаби нодуруст ва гайриилмй муносибат кардан ба эдодиёти баъзе адибон низ шудааст. Масалан, ба калами Абулкосим Фирдавсй

Подшохи Хузистон дорой як писар ба номи Бахрому духтаре зебо ба номи Гулрух буд. Рузе Гулрух Хурмузро мебинаду дилбохтаи у мегардад ва бо хамин мочарои ишки онхо ofo3 мегардад.
Аз суйи дигар, подшохи Исфахон ба хостгории Гулрух кас мефиристаду духтар посухи рад медихад ва ин чавоб боиси лашкаркашии подшохи Исфахон ба Хузистон мегардад, аммо баночор окибнишин мекунад. Дар ин хангом фиристодае аз суйи Кдйсари Рум талаби хироч мекунаду подшохи хузистон Х,урмузро барон гуфтугу ба дарбори Кайсари Рум мефиристад. Дар хангоми гуфтугу бо Кдйсар каниз аз даричае Хусравро мебинаду шир аз пистонаш чорй мешавад. Кдйсар аз мочаро бохабар шудаву уро менавозад. Хусрав аз падар рухсат металабад, ки ба Хузистон бираваду подшохро аз натичаи сафар огох созад.
Бо расиданаш ба Хузистон Хусрав дармеёбад, ки подшохи Исфахон пас аз дархам кубидани Хузистон Гулрухро бо худ бурдааст. Хусрав барон начоти Гулрух бо либоси пизишкон ба Исфахон меравад. Дар хамон овон Гулрух бемор асту подшохи Исфахон бо шунидани вуруди пизишке ба Исфахон аз у мехохад, то Гулрухро муолича кунад. Бо хозир шудани Хусрав бар болини Гулрух духтар уро мешиносад ва Хусрав бо хиллае вайро мерабояд ва ба Рум мераванд. Аммо фиристодагони подшохи Исфахон Гулрухро аз Рум медузданду дар сандуке хабе карда, бо киштй рохии Исфахон мешаванд. Дарё туфонй мешаваду сандук ба дарё меафтад ва амвоч онро ба Туркистон мебарад. Мохигире сандукро меёбаду бо дидани Гулрух ошики вай мешавад, вале Гулрух сахтй мекунаду уро мекушад. Либоси мохигирро мепушаду ба шахр меояд ва дар канори боги подшохи Чин ба хоб меравад.
Духтари подшохи Чин бо дидани Гулрух ва бо умеди он, ки марди зеборуест, ошики у мешавад. Чун Гулрух посухи мусбат намедихад, уро ба иттихоми хиёнат мебаранд, ки бисузонанд. Гулрух сина мегушояду мегуяд, ки зан аст. Подшохи Чин Гулрухро ба хамом