Лингвистический анализ топонимии долины Кешруда

• Автор: Хомидов, Дилмурод Раджабович
• Шифр специальности: 10.02.08
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 1999
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 182 с.

МУНДАРИДА
Мукаддима
Боби І. Кешруд дар манбаьх;ои хаттй
1. Осори илмй
а) Осори та'ьрихй ва чугрофй
б) Осори динй
2. Осори адабй-бадей
а) Осори манзум
б) Осори мансур
3. Фардангу лукатдо доир ба Кешруд
Боби II. Тадлили лексикй-семантикии топонимияи
водии Кешруд
1. Ойконимия
а) Полионимия
б) Комонимия
2. Гидронимия
а) Потамонимия
б) Лимнонимия
3. Оронимия
а) Номи кухдо
б) Номи дарра, баланди ва адирдо

4. Зтнотопонимия
5. Антротопонимхо
Боби III. Тахлили лексикй-грамматикии топонимияи
водии Кешруд
1. Формантхо (анчомаи топонимсоз)
2. Кабатхои лукавіш топонимхо
а) Топонимияи тодики
б) Топонимияи туркй-узбекй
в) Топонимияи араби
г) Топонимияи омехта
Хулоса
Фехрасти адабиет
Замима
Лутатп мухтасари топонимхои Кешруд
Тодикони Кешруд дар масири таврих

Мукаддима
Омузишу тадкики номхои махаллй аз чанбахои умдатарини илми забоншиносй мебошад. Зеро номхои махал ё номхои чугрофй ва пайдоиши онхо бо чандин вокеаву ходисахои таърихй, сиёсй, і'щтисодй робитаи кави дошта, ин унсурхо боиси инкишофу густа-риши хазинаи (фонди лугави) забони модариамон гардидаанд. Аз ин чост, ки омузишу тадкики номхои махал ва пайдоиши онхо басо хори хайрест. Бояд гуфт, ки номхои чугрофиро дар забоншиносй илми топонимиха меомузад. “Бо масъалахои ном ва номгузорй, хосиятхои калимахои ифодакунандаи номхо, хонуниятхои мавчудият ва инки-шофи номхо, таърихи тавлид ва маънидоди илмии онхо илми махсу-си филологй - ономастика ( юн. опота-ном) маютул аст. Ономастика ба хисмхои таркибии антропонимика (юн. antropos -одам, onoma-ном), этнонимика (юн. ethnos -халх, onoma -ном), топонимика (юн. topos-махал, опота-ном), гидронимика (юн. hidro - об, опота -ном) ва амсоли инхо чудо мешавад“ ( 18, 6 ).
Топонимика калимаи юнонй буда, аз topos - чой, махал ва опота - ном иборат буда, маънояш илм дар бораи омузиши номи махал мебошад. Омузиши номи махалу мавзеи точикнишин дар кадом поя аст ва мухаккикони ин соха ба чй комёбихо ноил гардидаанд? Х,оло дар ин бобат дар асоси аз назар гузаронидани адабиёти ба ин соха таълиф намудаи топонимшиносон сухане чанд баён менамоем.

тадк,ик;оти мухаккик гуйиши точикони Китоб ба ду гуфтор —гуфтори Ч,авз ва гуфтори Варгонза таксим шуда, ин ду дехаи асосии точикнишини ин навохй аз хамдигар бо баъзе унсурхои забони гуфтор фарх мекунад ва ба гурухи шевахои шимолии точикй дохил ме-шаванд (105, 4-5).
Асари муаллифон О. Фармонов ва А. Бердиев “Китоб тумани” ба забони узбеки таълиф ёфта, аз нигохи мазмун ва мундарща очерки таърихй ва чугрофй мебошад ва дойр ба чихатхои иктисодй, чугрофии нохия дар айни замон маълумот медихад, ки дорой арзи-ши таълимй ва илмй мебошад. Хамин тарик, водии Кешруд ва та-свири мавкеи чуррофию иктисодии он дар осори илмй аз чониби мухаккгщони мухталиф инъикос ёфта, дар онхо маълумоти чолибу хонданбоб оварда шудааст, ки аз ахамияти илмиву таълимй ва тар-биявй холй нест.
б) Осори динй
Дойр ба Кешруд аз осори динй-адабй, манокибй низ маълумоти назаррас пайдо намудан мумкин аст. Яке аз ин асархо “Мирхакикат” ё “Таърихи хазрати Башир” мебошад, ки 550 сол к;абл аз даврони мо навишта шудааст. Ин асар чанд сол мукаддам ба тарики дастхати нодир пайдо шуда ва аз сабаби набудани сахифаи якумаш ба кй тааллух доштанаш маълум нест. Ин асар дойр ба хаёт ва фаолияти яке аз алломахои бузургии дину илм Хазрати Башир (дурусттараш Бешир) маълумот медихад ва ин аллома дар дехаи Башири Варгонза дар айёми пиронсолии падару модар ба дунё мео-