Натурализм в творчестве Галимджана Ибрагимова

• Автор: Саляхова, Зухра Габделахатовна
• Шифр специальности: 10.01.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2004
• Место защиты: Казань
• Количество страниц: 181 с.

КАЗАН ДЭУЛЭТ УНИВЕРСИТЕТЫ
Кулъязма хокукында
Сэлахова ЗеЬрэ Габделэхат кызы
Галимжан ИбраЬимов ижатында натурализм
10.01.02. - Росссия Федерациясе халыклары вдэбияты ( татар вдэбияты)
Филология фвннвре кандидаты гыйльми дэрвжэсе алу очен Диссертация
Фэнни житэкче: филология фэннэре докторы, профессор Р.К.Ганиева
Казан
Эчтэлек
Керещ
I булек
1.1. Денья Бэм рус эдэбият белемендэ натурализм
тарихы Ьэм теориясе турындагы карашлар
1.2. Татар эдебиятындагы натурализм Ьэм бу хакта галимнар
II булек. Г.ИбраЬимовныц “Зэки шэкертнец мэдрасэдэн куылуы”
хикаясенде фотография ысулы белэн гэудалэндерелгэн натурализм
III булек. “Адэмнэр” повестенда физиологизм -биологизмга корылган натурализм
IV булек. Г.ИбраЬимовньщ “Казакъ кызы”, “Тиран тамырлар”,
“Татар хатыны нилар курми”, “Безнен кеннэр”
эсэрларендэге натуралистик тасвирлар
Йомгак

Библиография

Кереш
Теманыц актуальлеге. Галимждн ИбраЬимов (1887 - 1938) - XX гасыр башы татар Яцарышы тарихында аеруча зур урын тоткан, калку кутэрелеп торган масштаблы шэхес, кабатланмас талант иясе: мэшЬур язучы, яна заман татар эдэбиятына нигез салучыларньщ иц куренеклелэреннэн берсе, милли эдебиятыбызныц классигы, танылган галим - филолог, тарихчы, сэясэтче, жэмэгать Ьэм дэулэт эшлеклесе, татар халкыныц милли азатлык хэрвквтендв тирэн эз калдырган, рухи - мэдэни тэрэкъкыятебезгэ кечле йогынты ясаган олы фигура.
Академик Мансур Хасанов язганча, “Г.ИбраЬимов эсэрлэре халкыбызныц милли эпопеясе Ьэм энциклопедиясе, татар деньясын, аньщ тарихын, менталитетын, яшэу равешен, милли рухын, кенкурешен, гореф -гадатлэрен, бэйрэм - йолаларын, уй - кичерешларен, емет - хыялларын кодрэтле калам белэн оста чагылдырган югары, чын сэнгать урнаклэре, эдэби шедеврлар булып калалар”.!
Галимжан Ибраішмовньщ роман, повесть Ьэм хикэялэре - XX гасырнын беренче еч унъеллыгындагы (1907 - 1938) татар эдэбиятыньщ аерылгысыз бер елеше. Мэгълум булганча, эдипнец ижат ысулы эволюциясе татар халкыныц кендалек яшэу равешен реалистик хикэялэудан романтизмга, а аннан реализмга таба хэракэт итэ. Октябрь инкыйлабына кадар саф романтизм ысулы белэн, совет чорында реализм белэн романтизм эстетикасы кануннары бергэ килеп очрашкан Ьэм социалистик реализм
1 Галимжан ИбраЬимов Ьам хэзерге заман / Тууына 115 ел тулуга багышланган фэнни конференция материаллары. - Казан: Фикер, 2003. - 10 б.

“Бер заман угез, сыеры бар бер агайньщ капка тебенэ барып, авызын кутэрде дэ, мэхэббэт Ьам нэзек хиссият белэн, ишек алдындагы бозауга хитабэн:
- Эниед ейдемуууЬЬЬ! Эниен ейдэмуууЬЬЫ- дип кычкырды. Бозау жавабында экерен гена:
- бйдэаеемммм,- диде. Шуннан соц гашыйк садыйк мадлай сецгелэре белэн капканы тертте дэ эчка тэшрифе кадэм боерды”
Г.Исхакый романнары адэби тэнкыйтьта горле бая ала: берэулэр аньщ эсэрлэренец миллэт алгарышына ярдам итуче узенчэлеклэрен куреп хуплаганнар, икенчеларе исэ, кеше табигатендэге, жэмгыятьтеге ямьсез куренешлэр суратлэнуен енэмича тэнкыйть утына тотканнар.
Г.ИбраЬимов та Г.Исхакыйньщ «Тормышмы бу?», «Мадраса жимеше» кебек асарларенэ карата 1915 нче елныц 26 - 27 февраль саннарында «Тормыш» газетасында басылган «“Мегеллиме”нен Уфада уйналуы менасэбате белен» диган мэкалесендэ: «Монда асэрдэн ачкыган рух - бичара шэкерт белен мулланьщ хайвани иштиЬаны (телек) телэганче булдыра алмауларыннан гыйберет. Фэхеш нее килеп торган бу нарселер шундый куцелсез теэсир калдыралар ки, гаиле тербиясене житди караган затлар боларны ейлеренэ керту турында шебЬэга калалар. Хетта шул дэрэжэге житте: «Вакытчылар» («Вакыт» газетасы редакциясе хезметкэрлере) кебек ин сак бер груЬ та милли театр менесебэте белен язган баш мекалеларендэ боларны порнография, едеп вэ эхлак бозгыч эсар дип игълан итаргэ мажбур булалар»,74 - дисе, А.Бикташев “Танкыйть тиресенде” мекаласе белэн Г.ИбраЬимов фикерене каршы чыгып, Г.Исхакыйны реабилитацияли.
Биреде Г.ИбраЬимовны да дерес анларга кирок. Ченки ул бу чорда романтик язучы буларак деньяга карашы белен де романтикларча фикер йерта. Ул тормышньщ пычрак, жиренгеч якларын курмиче, бары матурлык эстетикасына гына естенлек бируне алга сере. Моны едипнен Ф.Эмирханнын

73 Тукай Габдупла. Эсарлар. Дурттомда. - 4 т.- Казан: Тат.кит.нэшр., 1977. - 190 б.
74 ИбраЬимов Галимжан. “Мвгэллимэ”нен Уфада уйналуы менасабэте бедэн II Казан утлары. - 1999. - №7. -164 б.