Источники и мировое распространение персидских и арабских версий книги "Калила и Димна"

• Автор: Афсахзод Аббоси Аълохон
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 1999
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 171 с.

НАКШАИ КОР:
МУКАДДИМА
БОБИ I. АБДУЛЛОХ ИБНИ МУКАФФАЪ ВА «КАЛИЛА ВА ДИМНА»-И У
1. ШАРОИТИ ТАЪРИХИИ БА МИЁН ОМАДАНИ «КАЛИЛА ВА ДИМНА»-И ИБНИ МУКАФФАЪ.
2. АБУМУХАММАД АБДУЛЛОХ ИБНИ МУКАФФАЪ ВА ШАХСИЯТИ У:
1) ШАХСИЯТИ ИБНИ МУКАФФАЪ
2) ОСОРИ ИБНИ МУКАФФАЪ
3. БАХС РОДЕЪ БА ИНТИКОЛИ «КАЛИЛА ВА ДИМНА»
4. МУХТАВИЁТИ «КАЛИЛА ВА ДИМНА»-И ИБНИ МУКАФФАЪ:
МУХТАВИЁТ ВА КИШРИ ХИНДИВУ ФОРСИИ "КАЛИЛА ВА ДИМНА" - И ИБНИ МУКАФФАЪ.
БОБИ И. «КАЛИЛА ВА ДИМНА»-И БАХРОМШОХЙ»
1. ШАРХИ ХОЛ В А МЕРОСИ АДАБИИ АБУЛМАЪОЛЙ НАС РУЛ ЛОХ-
2. «КАЛИЛА ВА ДИМНА»-И БАХРОМШОХЙ, ШЕВАИ ТАРДУМА ВА ПАДИДАХОИ ХИНДИ, ФОРСИ ВА АРАБИИ ОН.
БОБИ Ш. ГАРДИШИ ЧАХОНИИ «КАЛИЛА ВА ДИМНА»
1) ТАРЧУМАХОИ АРАБИ
2) ТАРЧУМАХОИ ФОРСИ-ТОЧИКИ
ХУЛОСА
ЗАМИМА
Сах.

128 - 157

МУКАДДИМА Адабиёти кух;ани форсу точик дар ганчинаи гаронбадои худ дурхое дорад, ки то ба имрУз аз чониби ах ли башар чун мучал лотарину олитарин дастоварди инсони хифзу пуштибонй карда шуда, дар шохкулохи фарханги чахонй сахт махкаманд. Дар ин мадоми воло "Калила ва Димна", ки аз отози пайдоиши худ то ин дам даст ба даст гашта, мавриди хонишу хифзу пажУдшн дарор гирифтааст, дамтои худро надорад ва халде нест, ки ло адал боре аз бархурдории худ бо он ифтихор накарда бошад. Ин аст, ки хатто бо вучуди эътирофи умуми уламову фузало хадидати «фарханг комгори халд асту шохкорй (шедевр) марзу бум надорад» - дар мансубияти он ба халду давму миллати худ то хол талошхо намуда, санадхо меоваранду баъзан ба ифрот хам расидаанд.
Тахдидотхоеро, ки то ба имруз ба майдон омадаанд метавон ба ду гурУхи калон чудо кард: Онхое, ки ба нусхадои арабй мансубанду ононе, ки ба нусахи форсй-точикй. Вале бо вучуди ин бадей асосй дамоно перомуни сарчашмаи асосй, мусаннифии Барзуяи пизишку Ибни Мудаффаъ, дарачаи духули онон бар тартибу таркиби асли асар аст.
Мудоисаву мушодидадо нишон доданд, ки бадей мазкур ба интишори "Калила ва Димна"-и Ибни Мудаффаъ, аз суханони «ва диндувон бар он асос гузоштанд», такя намуда, тавассути боби «Барзуя ва сафари У ба Хинд», ки мутарчимии Уро гУё ба исбот мерасонаду тадвият меёбад, огоз мегирад.
Чуноне маълум гардид, аввалин нуктаи бадей дар ин асос нисбат ба асли "Калила ва Димна" дар асари АбУрайдони Берунй «Китоб фй таддиди мо ли-л-Хинд» дида мешавад. Дар он муаллиф мушодидаву мутолиъадои бевоситаи хешро рочеъ ба урфу одат, таъриху маданияти диндувон гирд оварда, минчумла аз хусуси «Панчатантра», ки дар хоричи Хинд бо номи "Калила ва Димна" шУдрат пайдо кардааст,

изхори ахида менамояд ва ба хусус тадвини арабии Ибни Мудаффаъро бинобар вучуди бобхои фавдаззикр ва санаду маводхои дигар чун «аз асл дур ва беэътимод», яъне на «Панчатантра» мехисобад.
Пасон мутарчамону мухаддидон бар ин гуфтахо такя намуда, бо пардози тозае онро тадвият додаанд. Тахдиди чиддии асли пайдоиши "Калила ва Димна" бошад дар асри XIX бо интишори матни комили он аз тарафи барон Силвестер де Сасй (Calila et Dimna ou Fables de Bidpai en arabe; precedees d’une mémoire sur l’origine de ce livre et sur les diverses traductions qui ete faites dans l’Orient. Paris, 1816) сурат гирифт. Мурратиб дар тахдидоти худ, ки бар интишори матн зам гардидааст, рочеъ ба муносибати Барзуя ва Ибни Мудаффаъ ба "Калила ва Димна", дарачаи таъсирашон бар матн, руйнавису баргардонихои минбаъда бахси доманадоре пеш оварда, ба хусус асоси хинди доштани асарро, ки дар тУли дуруни устод аз чониби баъзе мухаддидину мутарчимин ба шубха гузошта мешуд, ба тасбит мерасонад.
Дар асоси тачмеъи хама нусахи "Калила ва Димна" соли 1897 В. Чайвин (Bibliographie des ouvrages arabes ou relatifs aux arabes publies dans l’Europe chrétienne de 1810 a 1885. Liege) таххихи хешро пешкаш намуда, мувофихи онон таърихи сайри асарро то ин давр равшан намуда, дар боби манбаъи аслй бошад, хамоно гуфтахои Силвестер де Сасиро тахфият медихад.
Матни интиходй ва таърихи мукаммали сайри таърихии "Калила ва Димна” соли 1905 аз тарафи Л. Шайхо (La version arabe de Kalilah et Dimnah d’apres le plus ancien Manuscrit arabe date. Beyrouth) нигошта шуда, тахлили хамачонибаи матнхои арабии вучуддоштаро ба сомон мерасонад. Муаллиф асосан ба тахдиди матн пардохта, дар боби асли асар аз мухаддидони собида пайгирй намуда, хидмати Барзуяву Ибни Мудаффаъро чун мутарчимони хушзавхи боистеъдод ёд мекунад.

Димна» нест, балки гохе аз лихози расидан ба натичаи муфиди ахлокй ва ичтимой бар он бартарй дорад (мисоли одди боби «Алфадс ан амри Димна»). Чй ба тасдики тамоми муаррихон, хатто аъробе, ки мекушанд аз сахми Эрон дар бунёдгузории тамаддуни исломй бикоханд ва дар ин боб таасуб доранд, эрониён дар оини кишвардорй ва идораи мамлакат озмудагй ва тачрибаи бисёр доштаанд ва танхо бартарии бобхои хиндй марбут ба фазли такаддуми онхост, варна китобе ба номи «Калила ва Димна» ба дасти эрониён таълиф ва ба дунё муаъррифй шуда, «Калила ва Димна» гардидааст. Ва инак гузарем ба сари он ду манбаъи асосй, ки «Калила ва Димна» аз он илхом гирифта, яъне ин «Панчатантра» ва «Махабхарата».
Рочеъ ба «Панчатантра» дарДоиратул маъорифи Бузург*чунин омада: «Панчатантра» - мачмУъаи машхури киссахои хиндй аст, ки ба брахманй ва яшнавй мансуб аст. Ин мачмУъае, ки акнун дар даст аст, ба я кин дар авохири карни панчуми мелодй тадвин шуда ва хамон гуна, ки номаш нишон медихад аз панч китоб ташки л шуда, ки номи хар як ба карори зер аст:
1. Чудоии дустон (La séparation des amis);
2. Ба даст овардани дустон (L’acquisition des amis);
3. Чанги бумон ва зогон (La querre des hiboux et des corneifles);
4. Аз даст додани мазоёи муктасаб (La perte des biens acquis);
5. Фоъили аъмоли насанчида (Le faiseurd’actions inconsidérées).
Худи хамин «Доират-ул-маъорифи Ислом» рочеъ ба решай аслии
«Калила ва Димна» чунин менависад: «Китоби аслй ба василаи
брахманй ва яшнавй гирдоварй шудааст, ки номи вайро намедонем ва ба назари Херте л (Йохане Хертел-мухак. Панчтатантра) ин брахман дар худуди се карн пас аз мелоди Масех дар Кашмир мезистааст... Китоб шомили як мукаддима ва панч боб (китоб) аст, ки хар як ба номи «Тантра» ба маънии «андарз ва панд» номида мешавад. Максуд аз