Идейно-эстетическое своеобразие творчества Гаяза Исхаки, 1897-1906 гг.

• Автор: Яруллина, Рамиля Асхадулловна
• Шифр специальности: 10.01.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 1998
• Место защиты: Казань
• Количество страниц: 183 с.

АКАДЕМИЯ НАУК РЕСПУБЛИКИ ТАТАРСТАН ИНСТИТУТ ЯЗЫКА, ЛИТЕРАТУРЫ И ИСКУССТВА им. Г.ИБРАГИМОВА
На правах рукописи ЯРУЛЛИНА РАМИЛЯ АСХАДУЛЛОВНА
ИДЕЙНО-ЭСТЕТИЧЕСКОЕ СВОЕОБРАЗИЕ ТВОРЧЕСТВА ГАЯЗА ИСХАКИ (1897-1906 гг.)
10.01.02 -Литература народов Российской Федерации
ДИССЕРТАЦИЯ
на соискание ученой степени кандидата филологических наук
Научный руководитель:
доктор филологических наук, профессор, академик Академии наук Татарстана
М.Х.ХАСАНОВ
Казань-1998
ЭЧТ0ЛЕК
КЕРЕШ
I БУЛЕК. Г.ИСХАКЫЙНЬЩ ИЩТИМАГЫЙ-СЭЯСИ ИЭМ ПУБЛИЦИСТИК ЭШЧЭНЛЕГЕ
1.1. Г.Исхакый - сеясэтче
1.2. Г.Исхакый - мвхаррир йвм публицист
п булек. г.исхакый иж;атыныц формалашу этабы
II. 1. Г.Исхакыйныц башлангыч чор прозасында идея-эстетик карашларыньщ чагылышы
11.2. Драматургиядэ беренче адымнар
ш булек. г.исхакый илатыныц реализм
ЮЛЫННАН YCEIIIE
III. 1. Миллет язмышы. Тарих йэм тарихилык
111.2. Швхес иреге проблемасы
ЙОМГАК
БИБЛИОГРАФИЯ

К Е Р Е Ш
Октябрь революциясен, большевиклар идеологиясен кабул ита алмаган бик куп атаклы шахееларнец кайберларе, Ватаннарын калдырып, чит илларга киторга маж,бур була. Туган иллэрендэ калучыларньщ кубесе термаларда, сергеннарда юкка чыгарыла. Тоталитар режим тарафыннан алар 70 ел буена хаксыз рэвешта “халык дошманы” булып кала, адабият, сангать мэйданыннан, рухи тормыштан альга ташлана. Тик сисканенче елларда башланган сэяси-рухи узгареш, местакыйльлек ечен кереш натиж;асенда гена тарихыбызньщ ачарга ярамаган сахифэлэре ачыла башлады. Эдэбиятта утканнарга яцача караш, рухи байлыкларны яцадан бэялау процессы башланды. Милли мираска бая биргэндэ ясалган гаделсезлеклэр, хаталар тезетелэ, тарихи шэхеслэрнец, язучыларныц, сангать иялеренец урыны, роле ачыклана. Татар эдэбиятыныц уткан юлына яцача караш формалаша.
Соцгы елларда исемнэре Иэм ижатлары туган илена, уз халкына эйлэнеп кайткан зыялылар арасында Гаяз Исхакый аеруча мейим урын алып тора. Торек-татар халкы азатлыгы, матур тормышы Ьам социаль тигезлеге ечен гомеренец алтмыш елын багышлаган бу олуг шэхес татар тарихында тиран эз калдырган. Патша хекумэте тарафыннан даими эзэрлеклауларге дучар булган, куп тапкыр термэларга ябылган, сергеннаргэ серелгэн Г.Исхакый - узенец кыйбласына, иманына тугры булып калган беек зат. Аныц яшау принцибы - татар халкына хезмат иту. Исхакыйныц миллэт язмышы ечен керэше язучы, мехаррир йем сэясэтче буларак эшчэнлегенда теп максат булып кала.

її. Максу ди, Ф.Карими, Г.Гафуров-Чыгтай й.б. машіїур шехеслер белен берреттен, журналда язышырга ризалык хаты “кундерген” кешелер арасында Г.Исхакый исеме де бар” [116, 55].
1906 ел башында чыга башлаган “Элгасрел-эцедит” журналында Г.Исхакый 1902 елда ук терж,еме иткен Гогольнец “Борынгы алпавытлар” исемле хикеясен бастыра. “Мехеррир тарафыннан бер-ике суз” диген кереш мекалесенде автор елеге асернец Казан халкы тормышына бик охшаш булуын исепке алып йем хикея укучыларга ацлашылсын дип, андагы персонажларныц исемнерен, кылган гыйбадетлерен меселман тормышына яраклаштырып, татарчага терждме кыла. Мекалесенде Исхакый Гогольнен, мешйур йем беек язучы икенен татар укучыларына щиткеру максатыннан, болай дип яза: “Гоголь русларныц келеп яза торган
мехеррирлвреннендин. Ул кешелерде була торган начар холыклардин узенец есерлеренде бик матур итдереп берер мертебе келеп чыккандыр... Гоголь халыкка файда итер очен, холык тезетер очен дип шулай яза... Хосусан русларныц уйкудин, ягъни уяна торган акылларына бер тертеп
уятучыныц булуы русларныц тизрек уянуларына файда итмештер” [8, 2]. Автор яман холыкларыбызны тезетер очен безнец миллетебезге де Гоголь ысулында яза торган
мехеррирлер бик кирек иде диган телекте тора.
Г.Исхакыйныц терж;еме елкесендеге елеге адымына “Интикади едебият” исемле мекалесенде Г.Карам уцай бея бире. Тенкыйтьче терж;еменец гыйберэсе тигез йем ацлаешлы булуы турында ейтеп уткеннен соц, бугенге конге кадер имляда гомуми кагыйде булмау сузлерне дерес язмауга