"Тазкирату-л-авлиё" Фаридуддина Аттора Нишопури : рукописи, источники и художественно-стилистические особенности

• Автор: Окилова, Мутабар Ахмаджоновна
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2009
• Место защиты: Худжанд
• Количество страниц: 153 с.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ Ч.УМХ.УРИИ ТОДИКИСТОН ДОНИШГОХ.И ДАВЛАТИИ ХУЧДНД БА НОМИ АКАД. Б. БАФУРОВ
Ба укми дастнавис
ОКДЛОВА МУЬТАБАР АХ;МАДЯ,ОНОВНА «ТАЗКИРАТУ-Л-АВЛИЁ» - И ШАЙХ ФАРИДУДДИН АТТОРИ НИШОПУРЙ; НУСХАХД САРЧАШМАХ.ОИ ТАЪЛИФ ВА ВИЖАГИХ.ОИ БАДЕИВУ УСЛУБИИ ОН
Рисола барон дарёфти дар а дай номзади илмдои филологй аз руйи ихтисоси
10.01.03. - адабиёти халедои киідварх,ои хоридй (адабиёти то дик)
Робари илмй:
Доктори ИЛМХ.ОИ филологй, академики АУ Думурии Тодикистон, профессор Салимов Носирдон Юсуфович
Худанд

МУНДАРИДА
Мудаддима Боби І
Фасли аввал Фасли дуввум
Боби II
Фасли аввал Фасли дуввум
Фасли саввум

Фасли чорум
Хулоса
Фехрасти
адабиёт
Рузгор ва осори Шайх Фаридуддин Аттори Нишопурй
Шархи ахвол ва рргори Аггор
Мероси Аттор ва дойгохи он дар адабиёти
ирфонии форсй
«Тазкирату-л-авлиё»: нусхашиносй, сарчашмах,ои таълиф, мундарида ва вижагиои бадеиву услубй Нусхашиносй ва тардумахои «Тазкирату-л-авлиё» Сарчашмах.ои таълифи «Тазкирату-л-авлиё» ва пайванди он бо тазкирахои дигари ирфонй Мундарида, сабки таълиф ва падидаои хунарии наср дар «Тазкирату-л-авлиё» мундарида ва сохтори «Тазкирату-л-авлиё» вижагихои услуби нигориши «Тазкирату-л-авлиё» саноеи бадей
рамзу рози орифон дар баррасии масоили ирфон равиши баёни афкори ахлодй ва давхари андешаву таълимоти урафо
Шеваои иншои зикоят ва зухури падидахои жанрии он дар «Тазкирату-л-авлиё»

МУКДЦДИМА
Ташаккул ва тахдввули адабиёти ирфонии форсу тодик, бахусус назми суфия асосан ба номи се тан шоирону нависандагони машхур, чун Хдким Абулмадди Саной, Шайх Фаридуддини Аттор ва Далолуддин Мудаммади Балхй пайванд мегирад. Оно бо офаридани осори гаронмоя дар шарху тавзехи масоили аслии шинохти фалсафа ва ирфон, ифодаи андешахои файласуфона оид ба тарбияи инсони комил, усулхои бозгуии матолиби мухими тасаввуф заминахои водей бунёд гузоштаанд. Дар рушду тахмил, шарху тавзех ва татбиди назариву амалии тасаввуф Шайх Фаридуддини Аттор арди воло ва мадоми маънавии вижае дорад, ки дар адабиётшиносии дадонй пайваста аз поя ва манзалати дунариву маънавии у ёд мешавад. Илова бар ин мадоми махсус у тавониста, ки иродатмандони бешуморро дунболи таридати афкор ва ашъори орифонаи хеш бубарад. Ба дамин далел аст, ки Мавлонои Рум фармуда:
«Хдфт шахри ишдро Аттор гашт,
Мо хануз андар хами як кучаем» (132,17)
Ё дое дигар иродату ихлоси худро аз Саноиву Аттор ва пайравияшро аз рохи ин бузургони олами адабу ирфон ба таври махсус зикр мекунад:
«Аттор рух буду Саной ду чашми у,
Мо аз пайи Саноиву Аттор омадем»(119,33).
Ин гуфтахо далолат аз он доранд, ки Шайх Фаридуддин Аттори Нишобурй дар таърихи адабиёти форсу тодик, на танхо чун орифи номвар, балки яке аз чехрахои тобноки адабиёти суфия ва муаллифи осори фаровони ирфонй ва суханвари сохибмактаби дорой сабку равиши хос шинохта шудааст. Шухрати адабии Аттор бештар ба таълифи маснавихои ирфонии у пайванд мегирад, ки дар мавриди теъдоди онхо мабохиси фаровоне дараён дорад. Аммо баробари таълифоти осори манзум мак;оми Шайх Атторро дар к;аламрави адабиёти ирфонй иншои тазкираи бонуфузи ирфонй ба унвони «Тазкирату-л-авлиё» низ хеле боло бурдааст. Шоистаи

«Мухторнома»- 5000 байт ва дамъ 44590 байт мешавад Ин миддор ба гуфтаи муаллифи «Оташкада» наздик аст. Лутфалибеки Озар бар ин назар аст: «Фадир пандод дазор байти ÿpo мулодиза кардаам» (133, 77).
Равшан мешавад, ки мудаддидоне, ки миддори абёти шоирро сад дазор ва ё сад разору бист байт гуфтаанд, тахминан он чи ба Аттор мансуб медонанд, ба назар гирифтаанд.
Дар бораи таърихи эдоди ин ё он асари Аттор дудуди датьй наметав он муайян намуд, зеро у дар дед як асараш соли таълиф ва ё назми онро нишон намедидад ва чун ба даводиси замон низ ба сабаби гарди олами маънавии худ будан ишорате кам дорад, вобаста ба водеоти сиёсии он адд низ таъин намудани вадти эдоди осори уро душвор мегардонад. Тандо аз руи он ки дар ондо Атгор дар хусуси мизод ва вазъи долу нотавонии худаш сухан меронад, метавон гуфт, ки ÿ нахуст «Мантиду-т-тайр» ва «Мусибатнома» ва сипас «Илодинома» ва «Асрорнома»-ро ба назм овардааст. Зеро дар «Мантиду-т-тайр» аз пирй ва нотавонй дарфе нест, дар «Мусибатнома» аз маргу заволи умр сухан равад дам, ишорат ба заъфу пирй надорад. Дар «Илодинома» ва «Асрорнома» аз адзу афтодагии худ сухан меронад ва ба 60-солагй ишора низ мекунад. Аз ин бармеояд, ки ин ду асар дариб ба дам наздик эдод шудаанд. Чун Аттор дар дудуди соли 540д./1145м. ба дунё омада, «Илодинома» ва «Асрорнома» бояд дар солдои 600д./1205м. ба назм оварда шуда бошад ва ба эдтимол «Хусравнома» баъди се соли «Асрорнома» иншо шудааст. Аз ин дост, ки мо метавонем бигуем, ки «Мантиду-т-тайр» нахустин ва «Хусравнома» охирин маснавидои Аттор ба шумор меояд. Аз гуфтаи Шайх дар мудаддимаи «Мухторнома» маълум мешавад, ки девони худро пеш аз назми «Мухторнома» мураттаб намудааст. Аз сабаби он ки дар мудаддимаи «Хусравнома» номи «Мухторнома»-ро зикр кардааст, пас чунин бармеояд, ки «Хусравнома» аз дамаи осори манзуми ÿ дертар суруда шудааст.
Девони газалиёт ва дасоид. Аз мутолиаи сухани Аттор дар мудаддимаи «Мухторнома» «ва девон сохтан тамом дошта омад» истинбот