Таджикская детская поэзия XX в. (вопросы тематики, жанра и стиля)

• Автор: Файзуллаев, Неъматджон
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Докторская
• Год защиты: 2006
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 0 с. : 391 ил.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ДУМХУРИИ ТОДИКИСТОН ДОНИШГОХ.И ДАВЛАТИИ ХУДАНД БА НОМИ АКАДЕМИК БОБОДОН БАФУРОВ

Ба дукми дастнавис

ФАЙЗУЛЛОЕВ НЕЬМАТДОН

НАЗМИ КУДАК ДАР АДАБИЁТИ ТОДИКИИ АСРИ XX

(масоили мавзуь, жанр ва услуб)

Ихтисоси: 10.01.03 - Адабиёти халддои кишвардои хоридй (адабиёти тодик)

РИСОЛА

барон дарёфти дарадаи илмии доктори илмдои филологй

Мушовири илмй: доктори илмдои филологй, узви вобастаи Академияи улуми Думдурии Тодикистон, профессор Салимов Носир Юсупович
Худанд

HAK.UIA:
Муцаддима
БОБИ ЯКУМ
Вазъи пайдоиш ва инкишофи адабиёти кудак дар садаи XX Фасли якум. Заминадои идтимой ва сарчашмадои адабии адабиёти кудаки
тодик
Фасли дуюм. Даврадои асосии ташаккулу тадаввули адабиёти кудак ва
масоили табадабандии он аз нигоди ниёздои тоявию эстетикии
даврони нави таърихй
БОБИ ДУЮМ Мавзуъ ва мундарицаи fohbhh назми кудаки тоцик Фасли якум. Мавзуъ ва мундаридаи тоявию эстетикии назми нимаи аввали
садаи XX ва робитаи он бо адабиёти кудаки рус
Фасли дуюм. Назми кудак дар нимаи дуюми дарни XX ва арзишдои тоявию
эстетикии он
Фасли сеюм. Падидадои навдуй дар шеъри даврони истидлолият ва иртиботу
дамодангии он бо назми кишвардои дамзабон
БОБИ СЕЮМ Мухтассоти жанрии назми кудак Фасли якум. Жанри достони афсона ва надши он дар рушди назми
кудакон
Фасли дуюм. Достони реалистй ва махсусиятдои жанрии он
Фасли сеюм. Достон ва манзумадои дадвии назми кудакон
Фасли чорум. Жанри чистон ва вижагидои бадеию услубии он
БОБИ ЧОРУМ Хусусиятои бадеию услубии назми кудаки тоцик
Фасли якум. Вазни дидой ва услуби назми кудак
Фасли дуюм. Истифодаи услуб ва оданги назми шифодй
Фасли сеюм. Корбурди долаб ва сохтори ашъори халдй
Фасли чорум. Надши саноеъи бадей дар назми кудак
Хотима
Китобнома

МУ К.АДД И М А
Гардишу дигаргуних,ои бузурги ичтимоиву сиёсй, илмиву техники, фалсафй ва маънавиву ахлок;й, талошу муборизаои табацотй ва ба даст омадани истикдолияти милливу сох,ибихтиёрии воцей дар интих,ои асри XX инсони навро бо тафаккуру биниши тоза ба сах,наи таърих овард. Ин инсони Чадиди худогоу хештаншинос ба офариниши чах,они дархури ниёзмандих,ои хеш камари х,иммат бает, х,ама руйдод, тагйироту дигаргунй ва навгоних,оро бо чашми сару чашми дили худ дидаву санчидаву натичагирй кард, тафаккур ва чах.°ни маънавиву ахлоции хешро бунёд намуда, дар *амон олами офаридааш тибк;и хости худ кору пайкор ва зиндагй кардан хост.
Шояд баъди х,азор соли мах,румият аз давлату давлатдории хоси хеш ва озодиву истикдолияти миллй точикон дубора дар рузгори инкишофи бесобицаи илму фарх,анг ва низомх,ои давлатдорй имкон пайдо карданд, ки бидуни мудохила ва фишору тах,мили дигарон ба хости цалби худ, бо ацлу заковат ва дасту бозуи хеш сарнавишту таирашонро бисозанд. Шароити кунунй ва талабу ниёзмандих,ои навин имкон медихдц, то х,ар фарди чомеъа, ки озодиву истикдолият ва соибихтиёрии халку давлат барояш азизу муцаддас аст. дар тах,киму устувор гардонидани ин озодиву истикдолият аз акди дарроку солим кор бигирад, дар пиндору гуфтору кирдор навчуву навовар ва созандаву бунёдкор бошад, бо неруи зех,нй ва нури маърифати хеш зиндагиро рангину мунаввар созад ва чилову сафои тоза бахшад.
Дар ибтидои ба даст омадани ин озодиву истик;лолият ацли мунчамиди мо ин *адяи илох,иро дак;ик; дарк накард. Худбехабарй, худбадбиниву бегонапарварй, гуш додан ба тавтиъаи душманони дустнамо чомеъаи моро ба оташи чанги бародаркушй кашид ва миллати сарчамъи моро пораву парешон. поях,ои давлату давлатдорй ва ицтисоди кишварро хароб ва муфлису бемадор гардонид. Баъди талошу муборизах;ои зиёди сарварон ва фарзонагони миллат чун ба сулх вадати миллй расидем, бисёр зарур аст, ки аз дирузи фочиабори ба сари миллат фурурехта сабак; бигирем ва даст ба

лавх,и хотир гирифтааст, маъних;ои олй ва *усни эстетикии онх,оро х,ама умр кам-кам кашф менамуд, х;ама умр аловат мебурд ва маънавияти худро гано мебахшид. Аз кудакй аз бар шудани ин микдор осори олицаноб еду *офизаи шахсро таракдй медод, барон фаро гирифтани дигар манбаъх,ои маънавият шароити камназире фарохдм меовард... Дар байни падидаои олии дах;ои инсон чизхіоє хдстанд, ки барон кудак, барон цобилияти фикрй ва зарфияти завцу зебоипазирии у Наргиз бори гарон нахохднд буд ва ба х,ар оле дар шаклгирии шахсияти вай ба муддати дуру дарозе, хдтто тамоми умр нацши муассир хоанд дошт. Сухани Аттор, Саъдй, Х,офиз ва Бедил аз думлаи чунин падидах,ои дах,ои инсон аст ва тачрибаи омузгорони мактаби кух.наи точикй ба субут расонид, ки шеърият ва хунари воло х,атто дар х,олате, ки го* чандон мафх,ум нест, барон рушди фикру х;исси кудак ва шахсияти одамй багоят судманд аст» (317, 62-63).
Дар хусуси он, ки «Гулистон»-и Саъдй дар тули беш аз шашсад сол китоби цироати кудакони форсизабон, аз чумла точикон будааст, чои шакку шубх;а нест. Ба ин маънй, профессор М. Орифй навиштааст: «Аз эзои сабаби навишта шудани «Бах,ористон» маълум мешавад, ки дар замони Чомй «Гулистон»-и Саъдй х,амчун китоби хониш барон мактаби ибтидой истифода мегардидааст, писари Ч,омй - Юсуф дар синни 10-солагй «Гулистон»-и Саъдиро мехондааст. Шоир лозим шуморидааст, ки монанди «Гулистон»-и Саъдй барон фарзанди худ ва дигар бачагон асаре нависад ва «Бах,ористон»-ро навиштааст» (272, 113).
Профессори шодравон Аълохони Афсахдод низ ба ин маънй гуфтааст: «Абдуррах,мони Ч,омй ба писари ягонаи дах,солааш Зиёуддин Юсуф аз забони арабй ва цоидаои он даре мегуфт... Шабу руз ба тарбияи писараш машгул буд. У аз писар так;озо мекард, ки:
Чу нодонон на дар банди падар бош,
Падар бигзору фарзанди х,унар бош.
Дар бах,ори соли 1487, ангоме ки дар байни сабак;х;ои Зиёуддин Юсуф аз арабй барон хастагй ва дилсардии уро кам кардан, барояш аз «Гулистон»-и