Семантико-стилистические особенности фразеологических единиц в поэзии Лоика Шерали

• Автор: Махкамова, Бароат Исобоевна
• Шифр специальности: 10.02.22
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2006
• Место защиты: Ходжент
• Количество страниц: 137 с.

Вазорати маорифи Думурии Тодикистон Донишгои давлатии Худанд ба номи академик Б. Бафуров

Х,укми дастнавис дорад

Макамова Бароат Исобоевна

ХУСУСИЯТХ.ОИ МАЪНОИЮ УСЛУБИИ ВОХ.ИДХ.ОИ ФРАЗЕОЛОГЙ ДАР АШЪОРИ ЛОИК, ШЕРАЛЙ

10.02.22- Забондои халддои хоридаи Аврупо, Осиё, Афридо, бумиёни Амрико ва Австралия (забони тодикй)

Рисола барои дарёфти дарадаи номзади илмдои филологй

Родбари илмй: номзади илмдои филологй, профессор Л .Л бдуцодиров

ХУДАНД
МУНДАРИ ЧД
МУКДДДИМА

БОБИ І. ХУСУСИЯТХ;ОИ СЕМАНТИКИИ ВОХ.ИДХОИ ФРАЗЕОЛОГИИ АШЪОРИ Л ОИК,

1.1. Сермаъноии водиддои фразеологй
1.2. Муродифоти водиддои фразеологй
1.3. Мувозидои фразеологй
1.4. Водиддои фразеологии зидмаъно
1.5. Омонимдои фразеологй
БОБИ II. ХУСУСИЯТХОИ УСЛУБИИ ВОХ,ИДХ,ОИ ФРАЗЕОЛОГИИ АШЪОРИ ЛОИК,
2.1. Водиддои фразеологии адабии китобй
2.2. Фразеологизмдои умумиистеъмолй
2.3. Водиддои фразеологии халдй
2.3.1. Водиддои фразеологии адабии гуфтугуй
2.3.2. Водиддои фразеологии халдии гуфтугуй
боби ні. тахдввулоти вох;идх,ои фразеологй дар
АШЪОРИ ЛОИК,
3.1. Корбасти фразеологизмдо дар шакли асл
3.2. Тагйироти водиддои фразеологии маъмул
3.3. Ихтисорот дар водиддои фразеологй
ХУЛ ОСА
ФЕХ;РИСТИ АДАБИЁТИ ИСТИФОДАГАРДИДА

МУКДЦДИМА
Маълум аст, ки забон вобаста ба зарурати мубодила дар дамъият ба вудуд омадааст. Аз ин ру, “онро воситаи мудимтарини алофан байни одамон” номидаанд. Забон мадз бо ташаккули дамьияти инсонй вазифаи воситаи муносибати байни одамон буданашро идро менамояд. Он баробари замон ба сифатдои нав содиб шуда, боиси баробари дамъият пені рафтан мегардад. Ин тарзи инкишофи забон сабабгори он мешавад, ки саривадг давобгуи дамаи талаботи идтимоиву сиёсй ва маданиву маънавии он гардад. Вобаста ба ин забон дар дар давру замон яке аз нишонадои асосии пойдории миллат дисоб мешавад.
Ин нукта равшан аст, ки забони адабии тодикй дар натидаи таъсири омилдои идтимой ва вобаста ба талаботи донуниятдои хоси дохилии худ бо истифода аз манбаъдои бозътимоди дохиливу берунй инкишоф ёфта, то ба дарадаи забони ягонаи миллй расидааст. Дигаргунидоч идтимоиву маданй тадозо мекунад, ки якдоя ва бо назари нав вазъи забони миллиро дартарафа тадлил карда, монеадои роди пешрафти он, сабабдои ба вудуд омадани ондо муайян гардад ва барон бартараф намудани ондо чорадои зарурй андешида шавад. Пас аз дабули І<,онуни забон дар инкишофи фардангу маънавияти мардуми тодик мардалаи мудиме ofo3 гардид. К,абули донуни мазкур ва собитдадамона амалй гардонида шуданаш маънои онро дорад, ки дар роди устувор кардани адолати идтимой комёбии мудиме ба даст омадааст. Забони модарй дар худшиносии идтимоиву. таърихй аз думлаи мудимтарин омилдо ба нтумор рафта, худогодии миллй ба сари худ як дувваи фаьол, дувваи бунёдкору эдодкор дисоб мешавад.
Маълум аст, ки водиддои фразеологй яке аз аломатдои асосии боигарии таркиби лугавии дар забон дисоб шуда, дар сурати дурусту бамавдеъ ва нишонрас истифода кардани ондо сухани гуянда ё нависанда на тандо ба адл, балки инчунин ба эдсос низ таъсири амид мегузорад.

номбурда ба услуби адабии китобй мансубанд, зеро дар ондо дузъи асосй-муайяншаванда («чарх») аз датори синонимй (осмон, фалак, афлок, гардун, само) хоси ин шохаи услубй мебошанд.
1.3.16. Мувозидои феълй. Дар эдодиёти Лойд мувозидои фразеологии феълй низ фаровонагщ, ки ондоро ба навъдо дудо кардан мумкин аст:
а) мувозидое, ки дузъи феълии ондоро калимадои гуногунмаъно ташкил мекунанд. Дар забони адабии дозираи тодик водиди фразеологии «ташвиш кашидан» басо маъмул аст. Дар назми шоир мувозии он «ташвиш хурдан» ба назар расид, ки чунин додисаи забониро дар забоншиносии умумй "контаминатсия" меноманд, ки ба тодикй «махлутшавй» гуфтан мумкин аст.Фразеологизми хоссаи «ташвиш хурдан» аз ба дам омадани дузъи водиддои рехтаи «ташвиш кашидан» ва «гам (гусса) хурдан» фародам омадааст:
Он яке х,ар наЛас кашад ташвиш.
Дигаре бегам асту бсмазар. (МД, 25)
Ки гуй х,олй уозир мекунад кори худовандй,
Кигуйякхуди у бахридунёмехурад ташвиш. (О, 68)
Бо феълй «хурдан» даринаи вохдци фразеологии дигар: «фиреб хурдан» ва «фанд хурдан» сохта шудааст: Бидуяд бечора данду хурад фанд. Басо бедуда мирад, дайфи одам. (О, 346) Чун дуста наёфтам, аён шуд, Як умр Фиреби дил хурдам ман. (О, 50)
Таъийри дузъи феълии ибора боиси ба вудуд омадани мувозидои нав гаштааст: Х,ар дадар фиреби зиндагонй дидам, Он дадр ба содагии хештан хандидам.Ю. 216)
Мувозидои фразеологии 'Лам хурдан" ва 'Лам кашидан" низ дар натидаи ивази дузъи феълии водиддои рехта пайдо шудаанд: Як садои дигарам мефармуд: «Бам махур. рузи Худо бисёр аст...»(РС, 60) Барой пораи нон пора хурдй, Аз он пас гуссаи хамвора хурдй.Ю. 236) Бешак, у аз мо фузун гам мекашид. Дар дадони мардию риндигарй. (К. 1, 104)