Структурно-семантические особенности глагольных сказуемых в башкирском языке

• Автор: Мухаметова, Зайтуня Минигалеевна
• Шифр специальности: 10.02.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2010
• Место защиты: Уфа
• Количество страниц: 174 с.

МЭЕАРИФ БУЙЫНСА ФЕДЕРАЛЬ АГЕНТЛЬГК ЮГ АРЫ ПРОФЕССИОНАЛЬ БЕЛЕМ БИРЕУ БУЙЫНСА Д0УЛ0Т МЭЕ АРИФ УЧРЕЖДЕНИЕЬЫ «БАШВОРТ ДЭУЛЭТ УНИВЕРСИТЕТЫ»

Кулъя?ма хсжугында

М0ХЭМЭТОВА ЗЭЙТУНО МИНЛЕЕ0ЛИ КЫЗЫ

БАШКОРТ ТЕЛЕНД0 ХЫЛЫМ Х0Б0Р30Р$ЕН СТРУКТУР-СЕМАНТИК У?ЕНС0ЛЕКТ0РЕ И0М УЛАР?ЫН БИРЕЛЕУ ФОРМАЛАРЫ

СПЕЦИАЛЬНОСТЬ 10.02.02. - РФ ХАЛЫКТАРЫ ТЕЛДЗРЕ (БАШКОРТ ТЕЛЕ)

ФИЛОЛОГИЯ ФЭНДЭРЕ КАНДИДАТЫ ЕИЛМИ ДЭРЭЖЭЬЕНЭ ДИССЕРТАЦИЯ

ЕИЛМИ ЕТЭКСЕЬЕ:

БР ФА АКАДЕМИГЫ,

ФИЛОЛОГИЯ ФЭНДЭРЕ ДОКТОРЫ, ПРОФЕССОР М.В. ЗЭЙНУЛЛИН

ЙвКМЭТКЕЬЕ

I БУЛЕК. Хэбэр - бейлэмде ойоштороусы компонент
1.1. Тел тилемендэ эйэ менэн хэбэр?е билдэлэу проблемаИы
1.2. Хэбэр?ен структур-семантик билдэларен ейрэнеу.мэсьалэбе
1.3. Хэбэр?ецграмматик бирелешен Иэм уньщ у?енсэлектэрен тикшереу проблемабы
II БУЛЕК. Башкорт телендэТюйлэмден хабаре. Хылым хэбэр?эр?еф
структур-семантик узенсэлектэре
2.1. Башкорт телендэ хэбэр?эр?е классификациялау масьвлэИе. Хэбэр?эрдентаре
2.1.1. Ябай кылым хэбэр?эр
2.1.2. Те?мэкылымхэбэр?эр
211.3; Пушма кылым хэбэр?эр
III БУЛЕК.'Иылымдын Лейкэлеш формаларынан ябалган;
хэбэр тердаре
3.1. Хабар Иейкэлеше уткан заман формаларынын бейлэмдэ хэбэр
булып; килеуе
3.1.1. Хэбэрдец билдэле уткан заманда килеуе
3.1.2. Хэбэр?ен билдэИе? уткан заманда килеуе
3.1.3. Хэбэр?ец билдэле борон уткан заманда килеуе
3.1.4. Хэбэр?ец билдэИе? борон уткан заманда килеуе
3.1.5. Хэбэр?ецтамамланматан уткан заманда килеуе
3.1.6. Хэбэр?ецбилдэле,элек уткан заманда килеуе
3.1.7. Хабэрден билдэ1ю? элек уткан заманда килеуе
3.2. Хэбэр Кейкалеше хэ?ергезаман формаларыныд Иейлэмдэ
хэбэр булып килеуе
3.3. Хабэр Иейкэлеше килэсэк заман формаларынын Иейлэмдэ хабар булып килеуе
3.3.1. Хэбэрзен билдэле килэсэк заманда килеуе
3.3.2. Хэбэрзен билдэЬез килэсэк заманда килеуе
3.4. Бойорок Ьейкэлешекылымдарынын Иейлэмдэ хэбэр булыуы
3.5. Шарт Иейкэлеше кылымдарынын Ьейлэмдэ хэбэр булыуы
3.6. Телэк Иейкэлеше кылымдарынын Ьейлэмдэ хэбэр булыуы
3.7. Ниэт-максат Иейкэлеше кылымдарынын Иейлэмдэ хэбэр
булыуы
3.8. Ихтималлык Иейкэлеше кылымдарынын Иейлэмдэ хэбэр
булыуы
ЙОМГАКЛАУ
БИБЛИОГРАФИЯ

карагач кайИы бер материалдар» исемле кандидатлык диссертацияЬында хэрерге татар телендэ барлык 1зур теркемдэре 1зейлэмдэ хабар булып килэлэр», - тип ярры. Лэкин был фекер1^ у? вакытында кид йэмэгэтселеккэ таралып кита алманы: КиреИенсэ, шул осор дэреслектэрендэ югарылашйтелгэн идеалистик караш Н.Я! Марр ейрэтеурэре менэн тагы ла ньцырак уреште1.
Терки телдэренен грамматиками сагыштырма-тарихи^ планда ейрэнеп, Н.З. Гаджиева Ьэм Б.А. Серебренников шундай быгымта яИагандар: «Терки' телдэрендэ хабаре исем менэн килгэн
Ьейлэмдэрред барлыгына берэу ?э икелэнмэд. Сенки был боронго терки теле комарткылары миралында бик асык сагыла»2. Ысынлап та, боронго комарткы булып баналган орхон-йэнэсэй ярмаларында'хэбэр функцияИын кылым Иэм башка. Иу? теркемдэренен да кулланылыуын курэтергэ мемкин: 1. “Минен герой?арса исемем - Аран улуг”.3 2. “Минен йэйлауем - йэшел кая янында, минен кышлыгым - кырыл кая янында Был фекерре шулай ук башкорт халык ижадынан алынган миралдар ?а рарлай: Эсэ кунеле - балала; бала кунеле - далала. Ир илендэ кэ?ерле. Ируртабы - илле: Яуэа ат та якын (башкорт халык мэкэлдэре).
Фэнни тикшеренеурэр, тел факттарын курэтеу нигерендэ, хэбэрред терле Иур теркемдэре, шулай ук модаль Ьуррэр менэн килеуе. терки телдэргэ. гена тугел, фин-угыр, славян Иэм башка телдэргэ лэ хас тип ирбат ителгэн. Мэрэлэн, «венгр телендэ лэ хэбэррэрред исем Иу? теркеме менэн бирелэ алыуы шул телдед характерны уренсэлеге тип адлатыла. А беду тадая «тау бейек»... Вага^т огуоэ «дурым-врач»... Был Ьейламдаррэ кылымдыд булмауы уныд тешеп калыуы
1 Закиев М.З.Хэзерге татар эдэби теле. Синтаксис. - Казан: Казан унив-ты нэшрияте, 1958. - 84-се

2 Гаджиева Н.З., Серебренников Б.А. Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков.. Синтаксис. - М.: Наука, 1986. -С.75.
3 Древнетюркский словарь. - К.; Изд-во Наука АН СССР, 1969. - С.246.
4 Малое С.Е. Памятник древнетюркской письменности. - М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1951. - С.84.