Наклонение намерения глагола в современном башкирском языке

• Автор: Тагирова, Рахима Губеевна
• Шифр специальности: 10.02.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2003
• Место защиты: Уфа
• Количество страниц: 169 с.

ЙеКМЭТКЕИЕ

I БУЛЕК. Тгаркологияла Нам башкорт тел гилемендэ кылымдын,

ниэт-максат Ьейкэлешенен ейрэнелеу тарихы Ьэм кимэле

§1. Ьейкэлеш категорияЬы тураЬында тешенсэ Нам ниэт-максат Ьейкэлешенен, дейем Ьэм терки тел гилемендэ тикшерелеу
тарихы

§2. Башкорт тел белемендэ кылымдын, ниэт-максат Ьейкэлешен

ейрэнеу
П. БУЛЕК. Функциональ-семантик категорияны белдереусе сара буларак ниэт-максат Ьейкэлеше Ьэм ниэт-максат мэгэнэЬен

белдереусе кылым формалары

§1. Ниэт-максат Ьейкэлешенен, формалары

1.1. Ниэт-максат Ьейкэлешенен синтетик -максы/-мэксе формаЬы Ьэм унын зат, Ьан менэн у^гэреше
1.2. Ниэт-максат Ьейкэлешенен, аналитик формалары
1.2.1. Ниэт-максат Ьейкэлешенен -максы/-мэксе пне аналитик формаЬы
1.2.2. Ниэт-максат Ьейкэлешенен -максы/-мэксе бул- аналитик формаЬы
1.2.3. Ниэт-максат Ьейкэлешенен -мак/-мэк бул- аналитик формаЬы
1.2.4. Ниэт-максат Ьейкэлешенен -максы/-мэксе пт-, -мак/-мэк пт-
аналнтик формалары
§2. Ниэт-максат мэгэнэЬен белдереусе аналитик кылым формалары
2.1. -ырга/-ергэ бул- форматы ниэт-максат кылымдары
2.2. -ырга/-ергэ тор- форматы ниэт-максат кылымдары
2.3. -ырга/-ергэ пт- формалы ниэт-максат кылымдары
2.4. -ырга/-ергэ уилау формалы ниэт-максат кылымдары
2.5. Ниэт-максат мэгэнэЬен белдереусе кылымдарзын,
-ырга/-ерго пне- аналитик формаЬы
111 БУЛЕК. Хэ^ерге башкорт телендэ ниэт-максат Ьейкэлеше
Ьэм ниэт-максат мэгэнэЬен белдереусе кылым формаларынын,
синтаксик функнияЬы
§1. Ниэт-максат Ьейкэлеше кылымдарыньщ синтаксик функнияЬы
1.1. Ниэт-максат Ьейкэлеше -максы/-мэксе формаЬынын синтаксик функнияЬы
1.2. Ниэт-максат Ьейкэлешенен -максы/-мэксе пне аналитик формаЬынын синтаксик функнияЬы
1.3. Ниэт-максат Ьейкэлеше -максы/-мэксе бул- аналитик формаЬынын синтаксик функнияЬы

1.4. Ниэт-максат йейкэлешенен, -мак/-мэк бул- аналитик формайынын, синтаксик функцияйы
1.5. Ниэт-максат йейкэлеше -максы/-мэксе ит-, -мак/-мэк ит-
формаларынын, синтаксик функция И ы
§ 2. Хэзерге башкорт телендэ ниэт-максат мэгэнэйен белдереусе аналитик кылым формаларынын, синтаксик функцияйы
2.1. Ниэт-максат мэгэнэйен белдереусе -ырга/-ергэ бул-формайынын, синтаксик функцияйы
2.2. Ниэт-максат мэгэнэйен белдереусе -ырга/-ергэ тор-формайынын, синтаксик функцияйы
2.3. Ниэт-максат мэгэнэйен белдереусе -ырга/-ерга ит-формайынын, синтаксик функцияйы
2.4. Ниэт-максат мэгэнэйен белдереусе -ырга/-ергэ уйлау формайынын, синтаксик функцияйы
2.5. Ниэт-максат мэгэнэйен белдереусе -ырга/-ергэ ине
аналитик формайынын, синтаксик функцияйы
ИЫГЫМТА
БИБЛИОГРАФИЯ
I. Лингвистик эзэбиэт
Китаптар, монографиялар
Мэкэлэлэр
Диссертациялар авторефераттары
И.Матур эзэбиэт исемлеге

Заводтарга бармак була (Сэйет Исмэгилев)
в) кайтым йунэлеше менэн узгэрэ: йыуынмак булды Ь.б.
г) йекмэтеу йунэлеше: туктатмак булам
д) уртаклык йунэлеше: кунакка йврэшмж булдык
е) юклык менэн узгэрэ: барырга булды — бармаска булды.
Хезерге башкорт телендэ -мак/-мж формайы беренсе затта гына
килэ, тип курйэтэ К.Г.Ишбаев йэм шундай мидал килтерэ:
Калын елкэ Колтубэне Колатмакмын;
Буйы зпфа Баркынымды Коткармакмын (экиэттэн).
Был осракта ниэт мэгэнэйендэ кулланыла. Хэзерге башкорт телендэ -мак/-мж формалы кылымдар зат, заман ялгаузарын кабул итмэй.
-мак/-мэк ялгауы кылымдарына -сы ялгауы кушылып ниэт-максат, телэк мэгэнэйен белдереусе Ьэм зат категорияйы менэн узгэреусе формата эйлэнеуен курйэтэ К.Г.Ишбаев1. Шулай ук -мак/-ыж формалы кылымдарызын йейлэмдэ утэгэн функцияларын курйэтеп утэ.
-мак бул-, мак пт-, -мак пне формалары ниэт, телэк мэгэнэйендэ килеп, модаль йуззэр (эле, бит, бит эле, бит инде, эллэ, и псе К тэ, ши келле, ахыры, пкэн, -мы ни, -мы пкэн Й.6.; йэм -дыр/ -дер..., -:за/-зэ, -та/-тэ, -мы/-ме кисэксэлэре менэн кулланылалар.
Бындай формалар кубейенсэ телэк, каййы сакта шарт йейкэлеше функцияларын утэйзэр, тип курйэтеп утэ автор.
Алда язылгандарзан сытып шундай йытымтата килергэ мемкин. К.Г.Ишбаев -мак/-мэк формалы кылымдарзы ниэт-максат мэгэнэйен белдереусе кылымдар составына индереп, телэк йойкэлешенен бер тере тип бирэ йэм был кылы мдарзын. тарихи удешен тикшерэ,
1 Ишбаев К.Г. Глагол на мак/-мэк п башкирском языке // Вопросы башкирского языкознания. АН СССР. Башкирский филиал.-Уфа. 1973.-С. 103.