Действительность независимого Таджикистана и проблемы её освещения в зарубежных средствах электронной информации

• Автор: Мукимов, Мухамади Аминович
• Шифр специальности: 10.01.10
• Научная степень: Докторская
• Год защиты: 2006
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 341 с.

ЧУМХ,УРИИ ТОЧИКИСТОН ДОНИШГОИ ДАВЛАТИИ МИЛЛИИ ТОЧИКИСТОН

МУ КИМОВ
ВОКЕИЯТИ ТОДИКИСТОНИ СОКИБИСТИКЛОЛ ВА ПРОБЛЕМАМИ ИНЪИКОСИ ОН ДАР ВОСИТАХОИ ЭЛЕКТРОНИИ АХБОРИХОРИЧЙ
(Дар мисоли фаьолияти бахши точикии Радиои «Озодй» ва бахши форсии Радиои Би-Би-Си)

Рисола барои дарёфти дарачаи илмии доктори илмх,ои филологи

Тахассуси 10. 01Л0 - Журналистика

Мушовири илми: Доктори илмдои филологи, профессор Садуллаев Асадулло

Ба хукми дастнавис

МУХАМАДИ АМИНО

ДУШАНБЕ
МУНДАРИЧД
Мукдддима
Боби 1. Сиёсати иттилоотии кишвархои мутаракдй ва муносибати
давлат ба радио хам лун яке аз шохахои журналистика
Фасли 1. Заминахои пайдоиш ва рушди Радиои «Аврупои озод»,
«Озодй» дар кишвархои форсизабон
Фасли 2. Тавсеаи фазой иттилоотй дар Радиои Би-Би-Си.
Боби 2. Иртиботи таофуки касбии кадрхои журналиста ва сифати
барномахои радиохои хоричй
Фасли 1. Сохтор ва сиёсати кадрии Радиои «Аврупои озод»,
Радиои «Озодй»
Фасли 2. Вижагихо ва фарохонди суханпароканй дар
Радиои Би-Би-Си
Боби 3. Ч,омеаи иттилоотй ва махсусияти ташвику таршби
кишвархои абаркудрат
Боби 4. Проблемахои инъикоси водеият дар радиохои хоричй
Боби 5. Маком и жанрхо дар ташаккул ва тахаввули Барномахои тахлилй-публитсистии радиохои хоричй
Фасли 1. Дастрасй ба сарчашмаи иттилоъ ва гановати мавзуй
Фасли 2. Махсусияти истифодаи жанрхо дар Радиои «Озодй»
Фасли 3. Муносибати радиохои хоричй ва матбуоти Точикистон
Хулоса
Фехристи адабиёт

МУЦАДДИМА
Мууимияти проблема
Радио яке аз воситахоии электронии ахбор ва таблиг буда, тули мавдудияташ тадридан аз воситаи алока ба воситаи ахбор ва яке аз ярокхои пурзури муборизаи идеологи табдил ёфт. Хднуз солхои 20-уми асри гузашта рохбарони оивакгаи Хукумати Шуравй инро дарк намуда, нафъи радиоро «дар таргибу ташвид беамсол»1 дониста буданд.
Радио дар асри XX аз аввалин воситаи иттилоотие гардид, ки тадовузи ахборро дамчун василаи кудрагноктарини дахолати сиёсй ва давлатй ба корхои дохилии як кишвар аз тарафи давлатй дигар нишон дод. Бинобар ин дар солхои сиюм як силсила шартномах,ои дудониба оид ба радио аз думла, соли 1936 Конвенсия оид ба истифодаи радио ба максади сулх кабул шуданд. Тибки конвенсияи мазкур гуфторхое, ки ахолии кишвареро ба вайрон кардани тартиботи дохилй бармеангезад, манъ карда шудааст. Бо вудуди ин бисёр давлатхо, бахусус кишвархои абаркудрат онро чун «олоти муборизаи идеологи»2 истифода мекунанд.
Феълан макомоти иттилоъдихй ба воситаи таъсиррасонии мафкуравию сиёсии ахолй табдил ёфта, дар як вак,т ба таври оммавй миллионхо нафарро фаро гирифта метавонад. Имруз таблиг на танхо пахн кардани ин ё он акида ё назар аст, балки он воситаи таъсиррасонй ба рафтори одамон ва сиёсати давлат мебошад. Ин таъсиррасонй хам созанда ва хам тахрибкор буда метавонад. Ин нуктаро ба назар гирифта 7 ноябри соли 2003 Президенти Тодикистон Э. Ш. Рахмонов бо фармони худ (№ 1175) Консепсияи амнияти иттилоотии Чумхурии Тодикистонро ба тасвиб расонид. Тибки консепсияи мазкур зери мафхуми амнияти иттилоотии Чумхурии Тодикистон вазъи химояи манфиатхои миллии он дар сохаи иттилоот, ки мадмуи манфиатхои шахе, домеа ва давлатро фаро мегиранд, фахмида мешавад. Дар Консепсияи амнияти иттилоотии Тодикистон сарчашмахои хатари амнияти иттиллоотй ва роххои таъмини амнияти иттилоотй зикр гардидаанд. Аз думла аз бозори дохилй берун кардани
1 Ленин В.И. Полное собрание сочинение, т. 54,- С, 255.
2 Поклад А. Б., Юдина Н. И. Массовая информация: Международное общение или подрывная пропаганда?-М.: Международное отношение, 1987,-С, 86.

асардои классикони адабиёт идтибосдо оварад, зеро ондо дамчун «дом» хизмат карда, шупавандахоро далб мекунанд;
- дар барномадо барои миллатхои адаллият бояд аз усулдои тафридашуда ва вижа истифода кард.
Масъалаи миллй дар собид ИЧ.ШС аз масоили нозук, ки дар ладза метавонист pÿ занад, мадсуб мешуд. Бузургманишии русдо нисбати дигар миллату халдиятдои Иттидоди Шура в й сол аз сол меафзуд. Ин нуктаро ба назар гирифта, Радиол «Озодй» дар барномадои худ масоили дуввияти миллим халду миллатдои маскуни ин кишварро мебардошт ва бо ин то ба андозае тафаккури озодиходии ондоро ташаккул медод.
Дар нигоди аввал чунин ба назар мерасад, ки ин дастур деле олй аст ва ягон дадафи гаразнок надорад. Зеро дар як воситаи ахбори омма бояд талаботи ба дамин дастур монандро идро бикунад. Масалан, «пахши ахбори аниду боварибахш», ё ин ки «мубодисаи кори оид ба проблемадо» дар васоити ахбори оммаи ИЧДТС низ талаб карда мешуд. Вале талаботи «тандиди водеияти шуравй ба манфиати одамони шуравй» ва «мудокимаи водеияти шуравй чй тавре ки даст, на он тавре ки режими шуравй тасаввур мекунад», аллакай дадафи сиёсй дорад ва мадсад аз он тарафдои манфии додисаву руйдодро инъикос карда, кодиш додани эътимоди шунавандадо ба мадомоти расмй ва воситадои ахбори шуравй мебошад.
Дар дастури соли 1967 ладни гуфтордои радио низ муайян шудааст. Аз думла, дар ин бора чунин тавсия дода мешавад:
- ладни гуфтор бояд ба дед васила категориядои гуногуни шунавандадоро наранчо над. Бояд дар барномадо ладни мудоисаи таддиромез, хурдагирй ва танбед истифода карда нашавад. Вале дар долати чонибдорй аз унсурдои ислодотгаро аз чунин ладн истифода кардан мумкин аст;
- дед гуна даъват ба фаъолияти амалй;
- даст кашидан аз кушиши ба долати ногувор мондани Хукумати Шуравй, яъне набояд радио дукуматро барои ин ё он амалаш дар назди шунавандадо паст занад. Ин барои он лозим аст, ки эдсосоти ватандустии шунавандадо таддир карда нашавад;
- муносибати эдтиёткорона нисбати шахсиятдои маъруфи шуравй аз