Правда жизни и художественная правда в "Наводирулвакоеъ" Ахмада Дониша

• Автор: Олимова, Хосият Хакимовна
• Шифр специальности: 10.01.08
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2007
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 185 с. : ил.

Чумхурии Тодикистон Донишгохи давлатии миллии Тодикистон

Ба хукми дастнавис

ОЛИМОВА ХОСИЯТ ХДКИМОВНА

Хакщати вокеи ва бадеи дар «Наводирулвакоеь»-и Ахмади Дониш

Ихтисос: 10.01.08 -Назарияи адабиет. Матншиносй. Рисола барон дарефти дарачаи илмии номзади илмх,ои филологй

Рохбари илмй: доктори илмхои филологй, профессор Саьдуллоев Асадулло

ДУШАНБЕ
МУНДАРИЧА
Мукддцима

Боби 1.Инъикоси хакикати вокей ва бадей дар

«Наводирулвакоеъ»-и Ахмади Дониш

Фасли ЬАвзои домеа ва муносибати муаллиф ба он
Фасли 2.Таносуби тахайюл ва вокеият дар инъикоси мадрои
зиндагй дар «Наводирулвакоеъ»
Фасли 3. Акидахри маорифпарварии Ахмада Дониш
Боби 2. Поэтикаи дамъбастхои бадей
Фасли 1. Усули муоширати адиб бо хамзамонон
ва тарзи баёни он дар «Наводирулвакоеъ»
Фасли 2. Заминаи андешахои адиб ва поэтикаи
замону макон
Боби 3. Хусусиятхои услубй ва бадеию
публитсистии «Наводирулвакоеъ»
Фасли 1.Эхсоси нависанда ва мусохибони
у дар асари бадеию публитсистй
Фасли 2. Вежагихои сабки баён ва забони
Ахмада Дониш
Хулоса
Фехристи адабиёт

Мукаддима
Мухимияти тахкик. Дар охири садаи XIX пайдо шудани «Наводирулвакоеъ» ба авзои сиёсии кишвархои Осиёи Миёна алокаманд аст. Дар ин хангом нигохи дигар дар мавриди сарнавишти инсон ва рисолати у дар замин ба вучуд омада, ташаккули андешахои инфиродй дар ашколи чамъбастй ба назар мерасад. «Наводирулвакоеъ» чун андешахои тоза махсуб мешавад, чунки ин рисола каблан инсонро маънаван муаррифй намуда, вокеиятро аз гуфтору ривояти носахех бартарй медихад. Мусанниф Ахмада Носирудцин, мулаккаб ба Дониш, аз хаводиси рух дода хикоят намуда, нисбат ба вокеияти зиндагй нигохи хешро баён медорад, ки аксаран ба низоми акоида замон мувофикат надоранд. Дигар хусусияти «Наводирулвакоеъ» ин аст,ки мусаннифи он бар хилофи донишмандони пешин амалро чун фаъолият ва ибодатро чун идрок беш аз андешахои гайри муфид барон инсон тавсия намудааст. Минчумла ÿ аз камоли хассосият ва истикбол аз озодандешй чунин мегуяд: «мухрщщ боги, на мущллид», яъне ба андешаи мусаннифи «Наводирулвакоеъ» инсон дар зиндагй бояд мухакдак бошад ва хдводисро бештар тахкик намояд, дар холе ки аксари башар дар хаёти худ мукаллида дигаронанд. Инчунин рухдн озод будани инсон табиати уст, на рисолаташ, аз хамин хотир, мутафаккир омили махлук гаштани инсониятро ин гуна ба калам овардааст: « Ва моро овардаанд, то ца^онро обод дорем ва ба%р%ою кощо бикшоем. Ва ацоиботи олами арконро зозрір гардонем.Ва моро аз лавозим аст, ки та^цици миллали азріи олам кунем ва сара аз сак,ат маьлум кунем» (2.99,153).

занро %амчун олате, ки тащо барои барцарории наели одамй зарур аст, тавсиф мекунад. Аммо поинтар, вакупе ки ба тасвири зиндагии занон дар :çaëmu воцей ва мусити оилавй мегузарад, шояд бидуни xojçuiuu худ бошад як манзараи зиндагии зиллатбори занонро дар цамъияти он вак,та дар пеиш назари хонанда цилвагар месозад»( 1.80,191).
Дар ин маврид чунин хулоса овардан ба маврид мебошад:
1.Таносуби тахаюл ва водеит дар «Наводирулвакоеъ» ба хотири таъсирбахш гардидани калом истифода гардидааст.
2.Дониш мухакдада ахволи зиндагии хамзамонон гардида, онро ба тарзи мухокима пешниход намудааст.
3.Дар «Наводирулвакоеъ» маънавиёти мардуми акнофи Бухоро аз хама чониб шарх ёфтааст.Низомияи муайяни оиладориро Дониш пешниход намудааст.
Фасли 3. Акидахои маорифпарварии Ахмади Дониш
Маорифпарварй - равняй идеологист, ки марх,иллах;ои таърихиро дар бар гирифта, %амзамон дар пешрафти фар^анг ва афкори цамъиятй jçucca мегузорад (1.22,608). Андешахои маорифпарварии Ахмада Дониш аз чониби мухаккикд точик Рачабов 3. дар даврони шуравй тахлил гардидааст. Мухакдак, андеиицои маорифпарварии Армади Донишро тадрицй, вобаста ба шарту шароити аморати Бухоро ва махсусан аз таъсири Русия донистааст(/.64,106). Гузашта аз ин андешахои маорифпарварии Дониш, хамон тавре матрах гардид, дар асоси афкори мутафаккирони машрикрамин ба амал омадааст. Камолоту сахехият ва гановати маънавии Ахмада Дониш,хамчунин фитрати ирсии у, имкон ба амал овардааст, ки ислохоти муайяне бахри тармими сохтори чамъияти Бухоро назди амирони давр пешниход намояд.