Муджрим и литературная среда Рога в конце XIX и начале XX века

• Автор: Наимов, Кудратулло Кахорович
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2010
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 194 с.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ДУМХ,УРИИ ТОДИКИСТОН

ДОНИШГОХИ ДАВЛАТИИ ЦУРЕОНТЕППА БА НОМИ НОСИРИ ХУСРАВ

Ба хукми дастнавис

НАИМОВ КУДРАТУЛЛО КАХОРОВИЧ

МУДРИМ ВА МУХ.ИТИ АДАБИИ РОБ ДАР НИМАИ ДУК)МИ АСРИ XIX ВА ИБТИДОИ АСРИ XX

10.01.03-Адабиёти халкхои мамолики хоридй (адабиёти тодик)

Рисола

барон дарёфти дарадаи илмии номзади илмхои филологй

Рохбари илмй: доктори илмхои филологй, профессор Шарипов Худой

Душанбе-2

Мундарида
Мукдддима
Боби І Доираи адабии Рог дар охири асри XIX ва ибтидои асри XX
1.1 Рот ва худуди дугрофии он
1.2 Хдёти сиёсй ва идтимоии Рог дар охири асри XIX ва ибтидои асри XX
1.3 Доираи адабии Рот ва намояндагони он
Боби II Рузгор ва осори Мудрими Ротй
2. 1 Дарадаи омузиши Мудрим
2.2 Зиндагиномаи Мудрими Ротй
2. З Мероси адабй ва анвои ашъори Мудрим
Боби III Сохт ва мундаридаи ашъори Мудрими Ротй.
3. 1 Мавзуъ ва мундаридаи гоявии ашъори Мудрими Роги
3.2 Пайравй ва татаббуи Мудрим ба шоирони салаф
3.3 Вазн, к,офия ва радифи ашъори Мудрим
3.4 Забон ва услуби эдодиёти Мудрим
Хулоса
Китобнома

МУБДЦЦИМА
Ахамияти мавзуъ. Адабиёти форсии тодикй, махсусан шеъри оламгири он, хамчун гандинаи безавол, натанхо дар каламрави забони форси, балки дар тамоми дахрн аламбардори корвони фарханги башарият ба хисоб мерафт ва меравад. Ин гандинаи адабии безавол Хйдоятгари кулли башарият дар рубъи маскун аз эхтиром бархурдор аст ва мардум ба азамату шукухи он ард мегузоранд. Ин адабиёт аст, ки аз дер боз нигинвор медурахшад ва ашъори шуарои он аз ибтидо то кунун рохи дуяндагони маърифатро рушан месозад.
Бо вудуди он ки адабиёти форс-тодик дорой азамату шукухи чашмгир аст, масоили зиёде дорад, ки то ин дам ба халлу фасли мукаммали онхо аз дониби адабпажухон нухтаи таммат гузошта нашудааст. Яке аз хамин кдбил масоил омузишу пажухиши ахволу эдодиёти шоирони гумному номашхури форс-тодики асрхои XIX ва ибтидои асри XX Бухорои Шаркй, махсусан доираи адабии Рог, ба хисоб меравад, ки таххики мухак;к,ик,они адабиёт ва ховаршиносони ватаниву хоридй дар бораи он кофй нест. Бинобар ин, омузиш, тахкик ва баррасии масъалахои мазкур саривактй буда, пажухиши онхо натидахои дакжи илмй хохад дод. Илова бар ин, дустуду ва зарурати тахкикд ахволу осори шуарои Рогро сарвари давлати Тодикистон Эмомали Рахмон таъкидан кайд ва пажухиши хамадонибаи онро аз адабиётшиносон такозо карда буд. Аз думла, сарвари давлат дар маърузаи пурмухтавои худ аз 9 сентябри соли 2006, бахшида ба дашни 2700 - солагии Кулоби бостонй ва Соли тамаддуни Ориёй аз адабиёт ва фарханги бойи ин диёри кухан ёдовар шуда, зарурати тахкикд осори намояндагони ин мухити адабиро ба миён гузошта буд.
Тадрибаи олимон собит сохтааст, ки дар натидаи ба таври инфиродй омухтани осори шоирон бисёр пахлухои кашфношудаи эдодиёти онхо шинохта шуда, ба оламиён муаррифй мешавад. Аз ин нуктаи назар, тахкик ва арзёбии масъалахои ахвол ва рузгору осори
Бадахши (1688-1689), «Ихвонулмадолис»-и шоир Бурхрнуддини Логар, мутахаллис ба Бадахшй (1868-1869), тазкираи «Такмилатурриёзй»-и Мухдммаднабихони Ахдар (1845), тазкираи нотамоми «Лаъли Бадахшон»-и Мири Ёрибеки сонй, «Бах;ори Бадахшон»-и Сайид Абдулкарими Хусайнии Бадахшй (1884-1885), «Чарош андуман» (1891-1892) ва «Сакинатулфузало»-и Абулвафо Абдулхдкими Русток,й -Валводй асархри мебошанд, ки дар мадмуаи мазкур зикр шудааст.
Хдмин тарик, аз маълумоти овардашуда ба чунин хулоса омадан мумкин аст, ки дар нимаи дуюми асри XIX ва ибтидои асри XX вазъи сиёсию идтимоии сарзамини Рог чи дар Бадахшони кисмати шиїмолии Афгонистон ва чи дар нохияхои кухдстони Кулоби кисмати Бухорои Шаркй давраи авди руйдодхои сиёсй махруб ёфта, илму фархднг, новобаста ба водеъахри давр, густариш ёфта, дар осори адибони давр инъикос гардидааст, зеро муносибати адибон ба руйдодхри замон, сиёсати давр, химояи адолати идтимой гуногун буда, инъикосгари вокеияту хадикат ба шумор мераванд. Бояд гуфт, ки осори адибон ва адабиёт ойинаи таърихи хдмон халкест.ки зчодкор ба он халк тааллук, дорад.
1. З Доираи адабии Рог ва намояндагони он
Дар асри XI шоири бузурги тодик Носири Хусрави Кубодиёнй ба Бадахшон рафта, дар ин мавзеъ uiÿx;paT пайдо кард, шогирдон ва пайравони зиёде дошт ва ба воситаи онх,о андешах;ои фалсафй ва динии худро дар байни сокинони вилоят пах;н мекард. Доир ба шудрати Носири Хусрав дар Бадахшон Давлатшох;и Самаркандй дар «Тазкиратушшуаро» менависад: «Мардуми кухистонро ба х,аким Носири Хусрав эътик,оди болиг аст. Баъзе ÿpo султон менависанд, баъзе шох;, баъзе амир, баъзе гуяпд сайид буда...» (67, 471 ).