Жанровые и художественные особенности "Латаиф-ут-таваиф" Фахриддин Али Сафи

• Автор: Сайфутдинов, Бурхон Ходжиевич
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2004
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 179 с.

ДОНИШГОХИ ДАВЛАТИИ МИЛЛИМ ТОЧИКИСТОН

Бо хукуки дастнавис

САЙФУТДИНОВ БУРХ.ОН ХОДЖИЕВИЧ

ХУСУСИЯТХ,ОИ ЖАНРЙ ВА БАДЕИИ «ЛАТОИФУТТАВОИФ»- и ФАХРИДДИН АЛИИ САФИ

Ихтисос: 10.01.03- Адабиёти халкхри мамолики хоридй (адабиёти тодик)

РИСОЛА барон дарёфти дарадай илмии номзади ИЛМХ.ОИ филологй

Рох,бари илмй: доктори илмхои филологй Абдусатторов Абдушукур

ДУШАНБЕ-2004

МУНДАРИЧА
МУКДЦДИМА

БОБИ Б РУЗГОР ВА ОСОРИ ФАХРИДДИН АЛИИ САФЙ

1. Зиндагиномаи Фахриддин Алии Сафй
2: Осори фикрии Фахриддин Алии Сафй
БОБИ II. СОХТ ВА МУНДАРИДАИ «ЛАТОИФУТТАВОИФ»
1. Сохт ва мундаридаи асар
2. Хусусиятхои жанрии «Латоифуттавоиф
3. Мазмун ва хусусиятхои гоявии «Латоифуттавоиф»
БОБИ III. ХУСУСИЯТХОИ БАДЕИИ «ЛАТОИФУТТАВОИФ»
1. Хусусиятхои услубии насри «Латоифуттавоиф»
2. Образхои асосии «Латоифуттавоиф»
3. Садъ ва мадоми он дар «Латоифуттавоиф»
4. Иктибоси шеър дар «Латоифуттавоиф»
5. Унсури арабй дар «Латоифуттавоиф»
ХУЛОСА
ФЕХДИСТИ АДАБИЁТ

МУКАДДИМА
Дар таърихи адабиёти точик карни XVI яке аз даврахои пурмахсул ва бобаракат махсуб мегардад, ки ба майдони адабиёт ва фархднг симохои бузургеро аз кабили Зайнидцин Махмуди Восифй, Камолиддини Виной, Бадридцини Хдлолй, Абдуррахмони Мушфикй ва дигарон оварда тавонистааст. Вале бояд гуфт, ки то хануз ахвол ва осори на хамаи намояндагони адабиёти ин давр ба таври кофй омухта шудааст ва чихатхои норавшани зиндагй ва фаъолияти хунарии онхо хануз зиёд аст. Аз чумлаи намояндагони тавонои адабиёти ин ахд олиму воиз, шоиру нависанда, факеху мухаддис ва муфассири Куръон Фахриддин Алии Сафй мебошад, ки чуз ишорахои алохидаи муаллифони маъхазхои адабй-таърихй ва осори илмй-тадкикотй дар бораи ахвол ва осори у тадкикоти алохидае анчом дода нашудааст.
Дар бораи чузъиёти зиндагй ва фаъолияти адабии Фахриддин Алии Сафй аз асри XVI ба баъд дар осори тазкира ва таърих, аз кабили “Тухфаи Сомй”-и Соммирзои. Сафавй, “Рузи равшан”-и Мухаммад Хусайни Сабо, “Майхона”-и Абдунабии Фахруззамони Казвинй, “Мачолисуннафоис”-и Алишери Навой, “Бадоеъулвакоеъ”-и Восифй, “Хабибуссияр”-и Хондамир ва амсоли онхо баъзе ишорахо карда шудааст, вале хамаи онхо зимни шархи холу осори падараш Хусайн Воизи Кошифй ва дар робита бо у дар бораи чузъиёти рузгор ва осори Алии Сафй низ таваккуф кардаанд, ки аз руи онхо баркарор кардани зиндагинома ва фаъолияти адабии хаддалимкон муфассали у имкон надорад.
Тахкики илмии рузгору осори Фахриддин Алии Сафй дар Аврупо аз охири карни XIX ва ибтидои асри XX огоз ёфта, мусташрики фаронсавй Ш.Шеффер аз зумраи нахустин касонест, ки соли 1888 дар баробари нашри баъзе фаслхои “Латоифуттавоиф” дар бораи шархи холу осори Фахриддин Алии Сафй низ хеле мухтасар таваккуф

хулафо то замони Хоча Убайдуллохи Ахрор ва фарзандону асхоб ва наздикони уро фаро гирифтааст. Чун “Латоифуттавоиф” ва осори дигари нависанда дар ин асар хдм барон тасдику таквияти фикр рубой, китъа, байт ва дигар порахои шеърй оварда мешавад. Дар мавридхое, ки марбут ба машоихи Накдібандия ва аз он чумла, дар робита бо Хоча Убайдуллохи Ахрор мутоиба, латифа, ё хикояте меорад, онро “Рашха” меномад, ки номи китоб аз чамъи “рашха”, явне рашахот бояд гирифта шуда бошад.
Бояд гуфт, ки ин асари Алии Сафй дорои ахамияти бузург буда, кабл аз хама арзиши мухтавои он дар фарогирии ахбори зиёди тарчумаихолй дар бораи муаллиф зохир мегардад ва аз ин лихоз “Рашахот” чунонки дар фасли марбуд ба баррасии зиндагиномаи Алии Сафй дидем, яке аз мухимтарин маъхазхо барон баркарор намудани шархи холи у мебошад.
Ахамияти дигари ин асар дар он аст, ки маълумоти хеле нодир ва пуркиматро дар бораи чузъиёти зиндагй ва фаъолияти адабии Абдуррахмони Доми дар бар гирифтааст ва аз ин чо бесабаб нест, ки яке аз мухакдикони Доми Алиасгари Хикмат дар китоби худ “Доми” бештар ба хамин асари Алии Сафй такя кардааст (122, 34). Дуз ин, “Рашахот”-и Алии Сафй ахамияти таърихй низ дошта, барон В. В. Бартольд чун сарчашмаи мухим хидмат кардааст (122, 34).
Китоби мазкур ахиран бо мукаддима ва тасхехоту хавошй ва таъликоти Алиасгари Муъиниён дар Техрон дар ду чилд ба табъ расидааст. Дар бораи худи ин асар алхол ягон тадкикоти алохидаи илмй ба вучуд наомадааст, харчанд ки нусхахои хаттии он дар китобхонахои кишвархои мухталиф мавчуд аст.
Аз чумла, як нусхаи “Рашахот” дар Китобхонаи давлатии миллии Точикистон ба номи Абулкосими Фирдавсй тахти раками 1204 (110) махфуз аст. Як нусхаи чопии сангии дигари «Рашахот», ки «Ахлоки Мухсинй»-и Хусайн Воизро низ дар бар гирифтааст, дар кабинети ба