Творчество М. Аглямова : тематика, жанры и поэтика

• Автор: Ласкова, Резеда Азатовна
• Шифр специальности: 10.01.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2008
• Место защиты: Казань
• Количество страниц: 178 с.

Дэулэт югары Ьонэрн белем биру мэгариф учреждениесе «В.И.Ульянов-Ленин исемендэге Казан дэулэт университеты»

Кулъязма хокукында

ЛАСКОВА РЕЗЕДА АЗАТ КЫЗЫ

М. эгълэмов ижлы

(ТЕМАТИКА, ЖАНР Л АР ЬЭМ ПОЭТИКА)

10.01.02 - Россия Федерациясе халыкларынын эдэбияты (татар эдэбияты)

Филология фэннэре кандидаты дигэн гыйльми дэрэжэ алу очен башкарылган кандидатлык диссертациясе

Фэнни житэкче:

филология фэннэре докторы, профессор Мицнегулов Хатыйн Йосыф улы

Казан
ЭЧТЭЛЕК
КЕРЕШ
I БУЛЕК. М.ЄГБЛ0МОВ ТОРМЫШЫ. ИДАТЫНЫЦ ТЕМАТИКАСЫ Ь0М МОТИВЛАРЫ
§ 1. ШАГЫЙРЬ ЬЭМ ЧОР
§ 2. 0ДИПНЕЦ ГРАЖДАН ЛЫК ЛИРИКАСЫНДА ТЕМА ЬЭМ
МОТИВЛАР
2 Л. Шагыйрь Ьэм шигьрият темасы
2.2. Татар халкы язмышы мотивы
2.3. Шагыйрь ижатында ижтимагый-сэяси мотивлар
§3. М.0ГЪЛ0МОВ иж;атындагы КУЦЕЛ ЛИРИКАСЫНЫЦ ТЕМАТИК УЗЕНЧ0ЛЕКЛ0РЕ
3.1. Туган жир Ьэм ата-ана мотивлары
3.2. Хатын-кыз Ьэм мэхэббэт мотивлары
§ 4. М.ЭГЪЛЭМОВ ШИГЪРИЯТЕНД0 Ф0ЛС0ФИ МОТИВЛАР
II БУЛЕК. М.0ГБЛ0МОВ 0С0РЛ0РЕНЕЦ ПОЭТИКАСЫ
§ 1. ШАГЫЙРЬ ЮДАТЫНДА ЖАНРЛАР Т0РЛЕЛЕГЕ
1.1. Лирик Ьэм кече кулэмле лиро-эпик жанрлар
1.2. Поэмалар
§ 2. М.0ГЪЛ0МОВНЬЩ ШИГЪРИ ТЕЛЕ
2.1. Ассоциатив сурэтлэу чаралары
2.2. Сузлэрнец туры мэгънэсенэ нигезлэнгэн сурэтлэу чаралары
§ 3. М.0ГЪЛ0МОВ ШИГЪРИЯТЕНЕЦ РИТМИКАСЫ
ЙОМГАК
БИБЛИОГРАФИЯ.

КЕРЕШ
Эдэбиятка 1960нчы елларда килгэн шагыйрьлэр арасында эдэби барышка зур йогынты ясаган шэхеслэрнец берсе - Медэррис Эгьлэмов [Эгълэметдинов Медэррис Зефэр улы (1946-2006)].
Ул - дистэгэ якын шигъри китап авторы, Г.Тукай, А.Алиш Ьэм Ф.Кэрим исемендэге премиялэр лауреаты, татар эдэбиятында Г.Тукай, Ш.Бабич, Х.Туфан традициялэрен дэвам иттеруче, милли идеалларга тугрылыклы зат. Аны шагыйрьлэрнец узара “безнец Тукай” дип атаулары да юкка тугелдер [83, 11].
М.Эгълэмов и>кади фигурасыньщ масштаблыгы, индивидуальлеге аныц эдэбият мэйданындагы беренче адымыннан ук куренэ. С. Рэфыйков шагыйрьнец “Истэлеклэр” дип аталган тэуге шигырен югары бэяли, мондый эсэрне унике яшьлек бала яза алмый дип чыга [9, 18]. 1964 елда “Татарстан яшьлэре” газетасында басылган шигырьлэренэ резюмесендэ ук М. Хесэен: “(...) аныц уз алымы, уз тавышы сизелэ (...) аныц эсэрлэре хискэ-тойгыга, фэлсэфи фикергэ бай, киц колачлы”, - дигэн бэя бирэ [9, 609]. X. Туфан елкэн эдиплэр алдында эле танылып ждтмэгэн шагыйрьнец шигъри эсэрлэрен тэкъдим иткэч, аларны Туфанныкы дип кабул итулэре дэ [109, 2] купне сейли.
М.Эгълэмов шигъриятебезне узенчэлекле изцат мирасы белэн баеткан, классик поэзия урнэгендэ аныц милли традициялэрен дэвам иттергэн шагыйрьлэрнец берсе булып таныла. “Аныц поэзиясенэ музыкальлек, классик татар поэзиясе Ьэм халык нжаты традициялэреннэн усеп чыккан табигыйлек Ьэм эчке бер моц хас” [80, 16]. Форма ягыннан М.Эгълэмов шигырьлэре ритмик тогэллек, йогерек тел белэн сыйфатлана. Аларда афористик яцгырашлы, тирэн мэгънэле, эчке рифмалы гыйбарэлэр еш очрый. Лирик шигырьлэр белэн беррэттэн, М.Эгълэмов сюжетка корылган “Сугышлыда сугыш беткэн кон”, “Биш тукталыш”, “Бердэнбер” Ь.б. кебек озын шигырьлэр, балладалар Ьэм “Онытма, Европа!”, “Акмулла арбасы”,

анализлап китэрбез. Э карап утелгэн лирик шигырьлэрендэ Ьэм балладаларындагы лирик герой, куреп уткэнебезчэ, тулы тормыш белэн яши. Беренче шигырьлэрендэ («Алдымда», «Шагыйрь», «Кош», «Бик куп кирэк») ул тэуге адымнарын ясаучы бала кебек кыюсыз, ярдэм сорап кулга урелергэ эзер булса, алга таба ул усмер егеттэй кыю, кискен, яшереп тормыйча дереслекне ярып салучы («Без егылсак», «Сорама
Автор шигъриятне атка я агымсуга тицли, узен я тамчы, я кечле дулкын итеп куз алдына китерэ, шуца курэ дэ аныц лирик мине башка шагыйрьлэр белэн тыгыз бэйлэнештэ яши. Шагыйрьлек миссиясенэ карата автор позициясен ачыклауда М.Эгълэмовныц торле шэхеслэргэ багышланган эсэрлэре меБим роль уйный. Боларда автор Г.Тукай, Х.Туфан, Ф.Кэрим, М.Дэлил, А.Гыйлэжев кебек шагыйрь Ьэм язучылар Ьэм Б.Урманче, И.Шакиров, Г.Сафиуллина кебек сэнгать эБеллэрен «мэцгелек ут - яктылык келтэсенэ эверелгэн кешелэр итеп курэ» [53, 60]. Аныц Бэр шигырендэ ижатчылар табигать белэн янэшэ, вакыт белэн элемтэдэ яши. Шагыйрьнец лирик герое уткэннэрдэн сабак алырга, Бэр талант иясен кадерлэргэ, рэхмэтле булырга чакыра. Шул ук вакытта талантлы боеклэрне дэ уз миссиялэрен тулысынча башкарырга енди. Э шагыйрьлэр, М.Эгьлэмов фикеренчэ, тирэн эчке кичерешлэрен, уй-фикерлэрен сузгэ ышанып тапшырып, укучыга - халкына житкерэ белергэ, кеше куцелендэ жавап тойгылары уятырга тиеш.
Бу тер шигырьлэрнец шагыйрь ижатында теп юнэлешне билгелэп куюларын да эйту меБим. Аныц лирик герое Ьэрвакыт халык, ул яшэгэн мохит, ул кичергэн кайгы-шатлыклар, аны туендырган табигать турында уйланачак, ченки ул узе дэ табигатьнец кара туфрагы Ьэм эби-бабайларныц кыйссалары катнашыннан яралган, ченки халык аца ышанып калэм