Способы использования аятов и сказаний Корана в "Месневи маънави" Джалолиддина Руми

• Автор: Мусозода Хочи Хусайн
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2004
• Место защиты: Худжанд
• Количество страниц: 176 с. : ил.

Мундарида
Мудаддима
Боби якум. Усулдои истифодаи оятдои дуръонй дар “Маснавии маънавй”
Фасли якум. Васфи сифот ва дудрати Худованд дар “Маснавии маънавй”
Фасли дуюм. Оёти дуръонй, ки даъват ба имон овардан, сабру тадаммул ва таваккул мекунанд
Фасли сеюм. Абёти маъхуз аз К,уръон, ки дар баёни аъмоли мазмума мебошад
Фасли чадорум. Оёти маснавй андар баёни адволи даннатиёну дУзахиён ва рузи растахез
Фасли пандум. Андар баёни диссадои дуръонй, ки дарбаргиранда ва бозгуи даёти ибратбахши паёмбарон аст
Боби дуюм. К,иссадои дуръонй дар «Маснавии маънавй»
Фасли якум. Мафдуми дисса дар дуръон ва адаби форсй
Фасли дуюм. К,иссадои «Маснавии маънавй» ва таснифоти ондо
Фасли сеюм. К,иссаи Сулаймон (а) ва мадоми он дар маснавй
Фасли чорум. Достони Mÿco (а) дар «Маснавии маънавй»
Хул оса
Иловадо
Дадвали истифодаи оёти дуръонй дар «Маснавии маънавй»
Федристи адабиёт
Муцаддима
«Маснавии маънавй» дамчун шодасари тасаввуф ва адабиёти форсу точ,ик дар инкишофи тафаккури бадей ва завку салидаи мардуми Машридзамин таъсири бузург расонидааст. Ин китоб то он дои мадбубият пайдо кард ва дар доирадои илмиву адабй эътироф гардид, ки онро ба унвони «Куръони падлавй» шинохтанд. Мадсад аз ин таъбир он мебошад, ки Далолиддини Румй бисёре аз оятдо, мафдумдо ва диссадои дуръониро ба либоси рангини назм дароварда, бар ин асар рудия ва мазмуни наздик ба китобдои мудаддас бахшид. Аз аввал то охир «Маснавй» машдун аз оятдои муборак ва надлу диссадои пайгамбарон мебошад.
Китоби Мавлоно Далолиддин Румй дар зери таъсири маснавии машхури Саноии Дазнавй - «Хддидатулдадидат» навишта шуд, аммо «Маснавии маънавй» чунон шудрат ва эътибор пайдо кард, ки дар партави он даман маснавидои дигар, аз думла «Х.адидатулдадидаз» аз шудрату номоварии худ кам карданд. «Маснавии маънавй» яке аз чадор китоби машдури адабиёти форсу тодик мебошад. Адли таддик, китобдои маъруфи чадоргонаро иборат аз «Шоднома», «Маснавии маънавй», «Гулистон» ва «Девони Х,офиз» донистаанд.
«Маснавии маънавй» аз замони навишта шуданаш ба мадфилдои зиёд род ёфт ва то имруз ба таври пайваста ва доимй дамин эътибору шоистагиашро мадфуз доштааст.
Агар мо ба таърихи сайру тадаввули ин китоб назар андозем, маълум мешавад, ки бо роддои зерин эътибори шодасари Мавлавй афзоиш ёфта, боис шудааст, ки дар зсркг" нуфузи он мактабдои риводёфтаи ирфонй ва адабй амал намоянд:
1 .Аз асри таълиф ёфтан то HMpÿ3 ба ин асар бештар аз 30 шарди комил ва даддо шарду тавзедоти чудогона ба бахшдо ё дитъадои алодидаи «Маснавй» навишта шудаанд. Дар ин бора профессор
Мавлоно дар мисраи дуюми байти худ, ки аз «харч,» сухан мекушояд чунин маънй дорад, ки ба каси мухдоде эх,сон кардан ё нафаца додан аз думлаи харди бехуда нест, балки идрои фармони илох,й як навъи ибодат аст. Сарпечй кардан аз идрои фармони Худо, нодида гирифтани амри илодй ва тандо иктисоб кардану амвол гундоштану худ хурдан ва ба дигарон надодан билохира, тавре Худованд мегуяд, инсонро ба хдлокат рубару мекунад.
Ин мавзуъро Мавлоно дар дигар байти худ, ки инак дар зер меояд, васеътар шарх, медих;ад.
Худованд мегуяд:
«Х,ар кас кори неке андом дихдд, да^ баробар подош хох,ад гирифт».
(Сураи «Анъом», ояти 160)
Мавлоно мазмуни ояти фавкро дар дафтари сонй ба таври зайл овардааст:
Ки якеро дах, иваз меоядаш,
Х,ар замон дуде дигаргун зоядаш.
(Дафтари ду, байти 897)
Он чй ки Худованд дар Куръони карим мегуяд, дар он шаке нест. Дар ин оят парвардигори олам сарохдтан ва ошкоро баён мекунад, ки «Х,ар кас кори неке андом дихдд, дах, баробар подош хох,ад гирифт».
Мавлоно Далолуддини Румй ин оятро бо услуби ба худ хос ба риштаи назм гирифтаанд. Яъне мазмуни байт ишора ба маонии оят мекунад.
Дар мисраи дуюм Мавлоно сухани худро бо истинод ба хддиси сарвари коинот Мухдммад алайх,иссалом такдият бахшидааст.