Коммуникативно-прагматические аспекты обращения : На материале татарского языка

• Автор: Шайхиева, Гульфия Маулиевна
• Шифр специальности: 10.02.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 1999
• Место защиты: Казань
• Количество страниц: 175 с.

Казан дэулэт педагогика университеты
Кулъязма хокукында
Шэйхиева Гелфия Мэулиевна
ЭНДЭШ СУЗНЕЦ КОММУНИКАТИВ-ПРАГМАТИК АСПЕКТЛАРЫ
10.02.02. - Россия Федерациясе халыклары теллэре (татар теле)
Филология фэннэре кандидаты гыйльми дэрэжэсе алу очен язылган диссертация
Фэнни жцтэкчелэр: филология фэннэре докторы, профессор, Татарстан фэннэр академия-сенец эгъза-корреспонденты Р.А.Юсупов
филология фэннэре кандидаты, профессор К.З.Зиннэтуллина
Казан
Э Ч Т Э Л Е К
КЕРЕШ
1 нче булек. Эндэш сузнец коммуникатив-прагматик роле
1.1. Эндэш сузне ейрену эволюциясе
1.1.1. Беренче грамматикаларда эндэшу килеше
1.1.2. Эндэш сузнен, грамматик узенчэлеклэре
1.1.3. Эндэш сузнец синтаксик статусы
1.1.4. Эндэш сузне коммуникатив-прагматик яктан ейрэну
1.2. Узуаль Нем окказиональ эндэш сузлэр
1.3. Эндэш сузнец коммуникатив-прагматик
функц&лэре
1.3.1. Метакоммуникатив функция
1.3.2. Социаль-регулятив функция (этикет функциясе)
1.3.3. Эмоциональ-экспрессив функция
1.3.4. Эндэш сузнец аерым бер коммуникатив акт буларак функциялэре
1.3.5. Адресатны атау функциясе (номинатив
функция)
Нэтижр
2 нче булек. Коммуникатив-прагматик яктан эндэш сузнец
грамматик- семантик
узенчэлеклэре
2.1. Исемнэрнец эндэш суз буларак кулланылы-

2.1.1. Эндэш суз буларак антропонимнар
2.1.2. Эндэш суз буларак туганлык терминнары
2.1.3. Эндэш суз буларак башка тер атамалар ,
2.2. Эндэш суз буларак исемлэшкэн сузлэр
2.2.1. Эндэш суз буларак исемлэшкэн сыйфатлар
2.2.2. Эндэш суз буларак исемлэшкэн сыйфат
фигыльлэр
2.2.3. Эндэш суз буларак исемлэшкэн бутэн суз теркемнэре
2.3. Эндэш суз буларак бутэн суз теркемнэре
Нэтюкэ
3 нче булек. Эндэш сузнен, грамматик формалары, лексик составыныц коммуникатив-прагматик узенчэлеклэре
3.1. Эндэш сузнец морфологик формалары
3.2. Коммуникатив-прагматик яктан эндэш
сузнец составы
3.2.1. Аергычлар белэн килгэн эндэш сузлэр
3.2.2. Аергычка ияреп, жомлэнец бутэн
кисэклэре белэн килгэн эндэш
сузлэр
3.2.3. Аныклагычлар белэн килгэн эндэш сузлэр
3.3. Тиндэш Іізм кабатланган эндэш сузлэр
3.3.1. Бер затка адресланган тиндэш эндэш сузлэр
3.3.2. Бер затка гына адресланмаган тиндэш эндэш сузлэр
3.3.3. Кабатланган эндэш сузлэр
3.4. Метафорик эндэш сузлэр
Нэтюкэ
ЙОМГАК
МАТУР ЭДЭБИЯТ ЧЫГАНАКЛАРЫ
КУЛЛАНЫЛГАН ЭДЭБИЯТНЬЩ БИБЛИОГРАФИК ИСЕМЛЕГЕ
эйткэнчэ, эндэш суз позициясендэге мерэжэгать номинациясе арала-шучыларныц шушы узара катлаулы менэсэбэтлэрен чагылдыра торган коммуникатив мэгънэгэ ия була. Апеллятив берэмлеклэр, гомум тел номинациялэреннэн аермалы буларак, адресатны узенэ тиешле атама белен тицлэштеру ечен де, ада сейлэученен, субъектив менэсебетен курсэту ечен дэ кулланыла [12:340].
Адресатны узене тиц атама белен билгелэу ечен, сейлэучегэ анын турында башлангыч мэгьлуматлар кирэк. Алар махсус эдебиятта «прагматик пресуппозициялер» дип атала [98:74-80]. Адресатны атау ысуллары пресуппозициялэргэ туры пропорциональ: сейлэуче адресат белен никадер якынрак таныш булса, аларныц узара менесебетлэре Бем аралашу характерыннан, аралашу шартларыннан чыгып, мережэгать номинациялэрен сайлау мемкинлеклере да шулкадер ук зуррак була. Э инде адресат турында мэгьлуматлар булмау яки сейлэученец аларны игьтибарга алмавы метакоммуникатив чаралардан «Гафу итегез,..», «Эйтегезче,..», «Карагыз еле,..» кебек сузлернед кул-ланылуын китереп чыгара [120:71].
Эндэш суз формалары ечен прагматик пресуппозициялэрнен, иц мейимнэреннэн Л. П. Рыжова тубэндэгелэрне курсэтэ: танышлык пресуппозициясе, аралашу характерына караган пресуппозиция, пози-цион пресуппозиция, яшь пресуппозициясе [98:12-14].
Коммуникатив-прагматик лингвистиканын югарыда курсэтелгэн яклары иске алынып, тел куренешлэрен анализлау татар теле беле-мендэ дэ кулланыла башлады. И.М.Низамовныц «Уем тел очында» [83], Ф.С.Сафиуллинаныц «Текст тезелеше» [108], Р.С.Абдуллинаныц стилистика Нем риторикага [1, 2], Х.Х.Сэлимовныц фраза просодика-сына кагылган [102], Р.А.Юсуповныц сейлэм культурасы турындагы [141, 139, 140] хезмэтлэрен шушы юнэлештэ барган тикшеренулэр нетижэсе дияргэ була. Боларга естэп, стилистикага караган