Метрологическая лексика башкирского языка : лексико-семантический, функциональный анализ

• Автор: Абдрахимов, Харис Забихович
• Шифр специальности: 10.02.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2011
• Место защиты: Уфа
• Количество страниц: 189 с.

Р0С0Й ФЕДЕРАЦИЯЬЫНЫН М0РАРИФ Ь0М Ф0Н МИНИСТРЛЫРЫ ЮБАРЫ ПРОФЕССИОНАЛЬ БЕЛЕМ БИРЕУ БУЙЫНСА ФЕДЕРАЛЬ Д0УЛ0Т БЮДЖЕТ БЕЛЕМ БИРЕУ УЧРЕЖДЕНИЕЬЫ «БАШКОРТ Д0УЛ0Т УНИВЕРСИТЕТЫ»

"Кулъя?ма хокугында

0бдрэхимов Харис Зэбих улы

Башкорт теленек метрологик лексикаЬы

(лексик-семантик, функциональ анализ)

10.02.02 специальносы - Рэсэй Федерация! халыктары телдэре

(башкорт теле)

Филология фэндэре кандидаты рилми дэрэжэ1тенэ диссертация

Билми етэксеИе -филология фэндэре докторы, профессор,

БР Фэндэр академиябы академигы М.В. Зайнуллин

вфе-2011

ИНЕШ
ЙЭКМЭТКЕИЕ

I БУЛЕК. БАШТЮРТ ТЕЛЕНД0 МЕТРОЛОГИИ ЛЕКСИКА Гі0М НУМЕРАТИВ ЬУЗЗЭР: ЄЙР0НЕУ ТАРИХЫ БОМЛЕКСИК-СЕМАНТИК У9ЕНС0ЛЕКТ0РЕ
§.1. Тел рилемендэ метрологик лексиканы.Ьэм нумератив 1пу??эрзе ейрэнеу тарихы
1.1. Дейем тел рилемендэ метрологик лексиканыТюм нумератив Ь|у??эрзе тикшереу кимэле
1.2. Терки тел рилемендэ метрологик лексиканы Иэмнумератив Иуззэрзе тикшереу тарихы
1.3. Башкорт тел рилемендэ метрологик лексиканыц Иэм нумератив Ьуззэрзец ейрэнелеу кимэле
§ 2. Башкорт телендэге метрологик лексиканын Иэм- нумератив Ьу??эр?ен тематик теркемдэре
§ 3. Башкорт телендэ метрологиклексиканыц барлыкка килеуе
§ 4. Метрологик лексиканыц лексик-семантик узенсэлектэре
II БУЛЕК. БАШ'НОРТ ТЕЛЕНД0 ПРЕДМЕТТАРЫ ИС0ПЛ0У БОМ ШЫЙЬГКЛЬГК КУЛ0МЕН БЕЛДЕРЕУ ©СОН "КУЛЛАНЫЛРАН МЕТРОЛОГИК ЛЕКСИКА ЬОМ НУМЕРАТИВ ИУ?30Р
§ 1. Башкорт телендэ айырым (башка-башка) предметтар?ы ирэплэу есен кулланылран нумератив Иуззэр
§ 2. Йыйнау, теркем, ейкем предметтар?ы ирэплэу есен кулланылран нумератив Иуззэр
§ 3. Башкорт телендэ шыйык матдэлэрзец Иэм вак, Иибелеусэн эйбер?эр?ец кулэмен улсэу есен кулланылран метрологик лексика
3.1. Зур кулэмле шыйык Иэм ярым шыйык матдэлэрзец кулэмен улсэу есен кулланылран метрологик лексика
3.2. Урта кулэмле шыйык матдэлэррен кулэмен улсэу есэн кулланылган метрологии лексика
3.3. Ар кулэмле шыйык матдэлэрре улсэу есен кулланылган метрологии лексика
ш.булек: БАШ-КОРТ ТЕЛЕНД0 ОЗОНЛОКТО, АЛЫдЛЬШ-АРАНЫ, АУЫРЛЫКТЫ, ВА-КЫТ АРАУЫБЫН БЕЛДЕРГ0Н
МЕТРОЛОГИИ ЛЕКСИКА
§Д. Башкорт телендэ араны, оронлокто белдереусе улсэу берэмектэре
1.1. Кешенентэн елештэренэ, агзаларынын дэумэленэ бэйле булган улсэмдэр
1.2. Кешенед физик хэрэкэттэре Ье?емтэ1зендэ барлыкка килгэн метрологии лексика
1.3. Алырлыкты вакыт менэн билдэлэп улсэу
1.4. Алырлыкты Ииреу органдары яррамында билдэлэу
§ 2. Башкорт телендэ ауырлыкты белдереурэ кулланылган
метрологии лексика
2.1. Дейем терки нигерле ауырлыкулсэу берэмектэре
2.2. Башкорт телендэ бороло.ауырлык улсэмдэре
2.3. Башкорт телендэ(халык-ара метрик система улсэмдэре..136 § 3. Башкорт телендэ вакыт арауыгын белдереусе метрологии
лексика
3.1. "Нырка вакыт арауыгын белдереусе буррэр
3.2. Конкрет сиктэре булган Иэм дауамлы вакыт тешенсэлэрен белдергэн метрологии лексика
ЙОМБАКЛАУ
030БИ0Т
"КУШЫМТА

яураррын бетэбендэ лэ Билметдин солтандан бер тотам да калмай йврвне, куратте, эйрэнде, хатта уренен дэ кунеленда рур эштэр кылырта дэрт балкып киткелэне (Б. Рафиков). Набан туйында сабышта беренсе килеп алтан ебзк шэл, алма сыбаррын бер, тотамы ак, бер тотамы сем-кара ялы менэн аралашып, елберрэй, _ ти (Б. Бумэр). ШуныЬына иітибар итергэ кэрэк, нимэтурабында бу? барраны алдары бейлэмдэр?эн билдэле булран осрактар?а улсэнеусе предмет аталмарка (тешеп калырра) мемкин: Хаммат ярты кубэне бер сансеп кабан башына ташланы (3. Биишева). Бер ар кыррарак яткан ташты алып, ейэмертенэ балды (Б.Бумэр). Ьоратан нэмэлэррэн бер карыш та сигенмэйбер, егеттэр (Б. Бум эр). Бынан утыр биш сакрымда. ул (Н. Мусин). Тирэ-як кинлекте улсэгэндэ, тарафты курбэткэндэ улсэмдэррэн бук йыш кына ара-о?онлсжто, якынлык-алырлыкты, бейеклекте белдереусе рэуештэр кила: Иулдэн бер-ике ая ситтэ йомшак ярта таран гена итеп тунарэк сокор кара; тупрак аша баркып, шунда быу тульанын кетап ала ул (Ф. Ирэнтолов). Унын баман ур бурен гена булдыррыбы, башкаларран бер иле юяары булдыррыбы кила (И. Насыри). Ун биш-егерме арым артка сигенэ лэ баяры генерал, йугереп килеп, ир итмагэндэ балдаттын тер артына килтереп тибэ (М. Иэрим). Эйэртеп йереткэн кешеларе бер ниса арым арттарак эйелешеп баркандар ра унын хэрер ни эйтерен кетэлэр (Б. Рафиков). Был “ат башылай алтын" ес сирек самабында тэрэнлектан, сирам артынан сыккан икэн (М. Бафури). Иарыштан бейам.якын (Халык макэленан). Эш-хэрэкэт баижарылыу вакыты менэн байле улсэмдэрдэн бун кылымдар кила: Йыуан тебенэн бигер тотам улсэп тигер итеп кирте (Н. Мусин). Унан бер тотам калмай, Мэжит йугерре (Д. Булэков). Йерарым! уткас, эйлэнеп караны (М. Иэрим). Бэрэттэ, ес-дурт кулемдэ утелэ торяан араны утер есен ете-бигер кулем кэрэк булды. Старлетамак тарафынан Усолка, Ерем, Архангель юлында Блюхер-каширинсыларран бер атлам да калышмай уларры эле бында, эле