Мифологические истоки таджикской литературы первой половины XX века

• Автор: Рахмонов, Абдуджаббор Азизович
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Докторская
• Год защиты: 1999
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 377 с.

МУНДАРИЧА
Мукаддима
Боби І. Пахдухщ назарии усгурасозй, усгураи адабй - «мифопоэтика»
1. Феномени устура ва конунмандии поэтикии он
2. Шеваи бозтоби асотир ва мохияти поэтикии он
3. «Тафаккури асотирй» хамчун пояи эдоди асотир
4. Тасаввуроти макониву замонии асотирй
5. Вадхи муштараки устураи накуй ва дигар навъхои ривоят
Боби II. Аньанаи устура ва хамрох шудани он дар адабиёти форсй-тодикй
1. Асотири хиндй-эронй
2. «Авасто» ва асотири маздоясной
3. Асотири эронитаборон дар адабиёти форсизабонон
4. Масъалахои вуруди асотири исломй ба адабиёти форсйтодикй
Боби Ш. Манбаъхои асотириву маросимй дар адабиёти нимаи аввали садаи XX
1. Бахси устура дар адабиётшиносии муосири тодикй.
2. Шевхои корбурди персонажхои асотирй дар адабиёти огози аср.
3. Мазмун ва мохияти образхои асотирй дар адабиёти тодикй
4. Биниши асотирй дар тасаввуроти адибони огози асри XX
Боби IV. Пахлухои ахлокй ва равонии симохои асотирй дар адабиёти тодикй
1. Таъсири суратмисолхои милливу мазхабй дар адабиёти солхои 1900-1920 (Дар мисоли Садри Зиё, Абдуррауфи Фит- 200-231 рат, Сиддикди Адзй, Асирй, Туграл ва Х,одй Хусайн)
2. Куханулгу хамчун маводи маьрифати фархангй ва худогохй дар лирикаи С.Айнй ва А.Лохутй
3. Идеологй шудани устура ва устурасози дар тафаккури ада-бии солхои бистуму сиюм.
Боби V. Тахаввулоти идтимоиву рамзии устурасози дар адабиети солхои чилуму пандохум
1. Кувват гирифтани тасаввуроти асотирй ва чанбаи идтимои-ву маьнавии он.
2. Сужетхои асотириву афсонавй ва ташхисиву тамсилй.
3. Вуруди суратмисолхои асотирй ба таркиби жанрхои адабии солхои пандохум.
Хулоса
Китобнома
Муцаддима

Рузматгии мавзуъ: Дар пешрафти фарханги башар кдмат ва мавкеи адабиёти форсии точикй нихоят бузург мебошад. Сабаби чунин волоият ва воростагии адабиёти форсии точикй дар он аст, ки анъанахои кадимаи худро эхтиром намуд, онхоро аз парешониву вайронй нигахдорй кард ва аксарияти мазмунхои кадимаро дар зербинои хамосаву ашьори гиноии худ чой карда умри дубора ба онхо бахшид. Ин адабиёт амсоли адабиёти Хдид, Чин, Юнон аз таблиги тамаддуни нихоят кадима, аз нахустин табиат ва нахустин одами худ шуруъ кард ва оину маросимхои кадима, расму одатхои пешинаро аз миёни мардум чамъ намуд ва дар пиндор, гуфтор, рафтори кахрамонони маданиву хамосии худ бозтоб гардонид. Асотир яке аз он унсурхои нахустине буд, ки адабиёт аз он маншаъ гирифт ва пояхои эчодиву адабии хешро устувор кард.
Мазмунхои асотирй бо шаклу шевахои мухталиф ба тафаккури бадеии форсии точикй ворид шудаанд, ки аз як тараф, кдмати онхоро таквият бахшид, аз тарафи дигар, барон ошной пайдо кардан ба фарханги кадима замина мухайё намуд. Ин хусусияти эхтироми «неруи азими маънавй» аз устод Рудакй ва хамзамонони вай огоз ёфт ва дар эдодиёти суханпарварони сутурге амсоли Абулкосими Фирдавсй, Асадии Тусй, Хоконии Шервонй, Носири Хусрави Кубодиёнй, Низомии Ганчавй, Умари Хайём, Х,офизи Шерозй, Чдлолиддини Румй, Шайх Аттори Нишопурй, Хдким Саноии Еазнавй, Хода Абдуллохи Ансорй, Абдуррахмони Ч,омй, Мирзо Абдулко-дири Бедил, Ахмади Дониш, Садриддини Айнй ва дигарон бо пахлухои нихоят амику доманадор тасвир ёфтаанд. Ин адибон на танхо ба арзиши асотир коил шудаанд, балки аз мазмуну маънохои он фаровон истифода карда, кисмеро дар шакли кадимаи худ ва иддаеро мазмунхои нав илова намуда ба онхо хаёти дубора бахшиданд. Адибони пешина на танхо кади-мияти асотирро эътироф кардаанд, балки мазмунхои зиёди афкори кадимаи мардумро аз он «таърихи мукаддас» омухта ба маданияти атикаи он
буданд, балки бо фархднги умумй, ки баъдхо онро ба Хинд ва Эрон бур-данд, шухрат доштанд [295, 4].
Ориёихо миёни тамоми халкхо ягона кавме буданд, ки ба Шарк ва Чд-нуб харакат менамуданд.
Замони ба Хинд ва болокуххои Эрон сарозер шудани ориёихо ба огози хазораи III пеш аз милод рост меояд. Ва нихояташ ба асри XV пеш аз мелод мерасад. Дар мадмуъ ин хучум шакли забткориро надошта, ба сурати озод сурат мегирифт. Ориёихо дар ин муддат дар атрофи давлати абаркудрати ояндаи Форс пахн гардиданд ва кисмати Эрони Еарбй ва давлати Мод (Мидия) ва атрофи онро фаро гирифтанд. Як мавди дигари он тавассути куххои Хиндукуш ба Хднд ва кисмати данубии он пахн шуданд.
Ин давраро метавон «давраи чамъияти хиндуэронй» номид. То асрхои ХІІІ-Х пеш аз милод фарханги хиндй ва зрони умумй буд. Баьдан ин «дамъияти хиндуэронй» ба ду халк, ки ба забонхои гуногун харф мезананд, чудо шуданд ва ду анъанаи динии аз хам чудо - «Вед»-и хиндй ва «Авасто»-и зронй, барахмания ва зардуштия падид омад [295, 4].
Аз инчост, ки халкхои хднду зронй дар аввал дар бораи пайдоиши олам ва ззадон тасаввуроти ягона дошта, дар хамин замина баъзе ззадон, кахрамонони фархангии онхо ба хамдигар шабохат ва монандй пайдо кардаанд [516,13-15].
Асотири кухани зронй ва хиндй муштаракоти зиёде доштаанд [70, 86-87.; 73, 21-25]. Каробати асотири «Ригведа» ва асотири кабл аз Зардушт, инчунин наздикии забони “Авасто” бо «Ригведа» бори дигар аз он далолат мекунад, ки онхо муддати зиёде бо хам сайр дошта, замони пайвастагиа-шон хело кадимй мебошад [97,40-45].
Аз мувофикати калимаву мафхумхо, махсусан умумияти худоёни асо-тирй маълум мешавад, ки ин ду халк бо таъсири мутакобила доираи зехнй ва тафаккури асотирии худро инкишоф додаанд. Чунончи, Ахуро Маздо дар адабиёти хиндй дида намешавад, аммо «Осуро» дар хиндй ва «Ахуро» дар зронй аз як табакаи худоён мебошанд. Дар адабиёти ведой Митро, Во-руна ва дар адабиёти авастой, дар яшти дахум (бандхои 113 ва 145) Митро Ахуро, дар яшти дувум (банди 11) Ахуро Митро буда, Митро баробар ба