Лингвистическая поэтика произведений Шауката Галиева

• Автор: Тухфатуллина, Альфия Гусмановна
• Шифр специальности: 10.02.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2006
• Место защиты: Казань
• Количество страниц: 175 с.

Эчтэлек
Кереш
Беренче булек
Ш.Галиев шигырьлэрендэ металогик алымныц кулланылышы
І.ІЛирикада
1.2 Балалар ечен язылган шигырьлзрдэ
3.3 Юморда
4.4 Ждір текстларында
Икенче булек
Шигырь текстында автологик алым
2.1 Ш.Галиевнец туры могънэле сузлордон сурэт ясау узенчэлеге
• 2.2 Гади сейлэм сузлэре
0ЧЄНЧЄ булек
Шигырь текстларында халык авыз иждты ждуьэрлэре
3.1 Фразеологик эйтелмэлэр
3.2 Мэкаль ьэм эйтемнэр
Дуртенче булек
Ш.Галиев шигырьлэренец поэтик синтаксисы
* 4.1 Инверсия
4.2 Антитеза
4.3 Градация
4.4 Риторик copay ьэм ендэулэр
4.5 Эллипсис
4.6 Кучеру
4.7 Кабатлаулар
4.8 Синтаксик параллелизм
# 4.9 Хиазм
Бишенче булек
Ш.Галиев шигырьлэренец ритмикасы
Йомгак
Библиография
Кереш
“Поэтик эсор куп очракта шигырь белэн языла. Омма аныц проза яки драма формасында язылганнары да була. Мэсолон, рус одиплерено морээцэгать итсэк, Гоголь, Тургенев, Гончаров кебилэр назым белон иштиЬар итмэдеге халда - ди Г.ИбраЬимов, - тарихи едэбият аларны беек рус шагыйрьлере, дип атый, язган осорлэрен “безнец хакыйкый шигырьлэремездер”, - дип карый1.
Шулай да проза яки драматургия никадер поэтик булса да, шигырь тозелешеннен аерыла: аныц билгеле бер ритмга салынуы, формасы, еш кына рифмалы булуы - бары тик ада гына хас узенчолек2. Шулай да норсе сои у л шигьрият? Гегельдэ мондый билгеломо бар: ’’Шигъриятле сонгать всаренец гузоллек и жат иту Ьом шул гузэллектои лэззэт табудан тыш Ьичнинди максаты юк”3. Яки икенче бер фикер:”Шагыйрьден могаллимлек талап кыйлынмый, ул тэгьлим вазыйфасы, ягыш фэлсофо сату ило мокалиф тугел. Дерес, шагыйрь философлар бар. Лэкин донья аларныц берничасен гена бело. Ул артык местесна талантлар. Эгълэбта исо шагыйрь вегазь во тегълимнон азат була. Ацардан кицэш, рэйбэрлек кетелми, балки авызыннан хасан, жемил коелуы телэнэдер”4.
Гомумон, поэзия ул, ид беренче чиратта, эстетик категория. Ченки поэзия ечен сойлом текстындагы фраза тезмолоренед образлы булуы, бетен бер текстныд персонаж образын тасвирлауга корылганлыгы, укучы зиЬененде
1 ИбраЬимов Г.Г. Одэбият месьалэлоре / Г.Г.ИбраЬимов // ИбраЬимов Г.Г. Эсерлэр. 8 томда. — Т.8. - Казан: Тат.кит.нэшр.,1978. - Б
2 Поперный 3. С. О художественном образе / 3. С. Поперный- М.: Гос. изд-во полит .лит-ры, 1961. — С. 7.
3 Гегель. Лекции по эстетике / Гегель. // Сочинения - М.: Изд-во соц. лит-ры, 1953. - Т. 14. - Кн. 3. — С. 1 86.
4Ибраьимов Г. Курс.хез. / Г.Г. ИбраЬимов. - Б.37.
“Хыялым бар” шигырендо автор абстракт могыюле сузне (хыял) ак
самолетка тицли. Доньяпыц матур якларын тына уз иткэн сабыйныц хыялы
башкача булу момкин до тугел шул:
Иртэн торып кукко карыйм Ак самолет юллары бар;
Ак самолет сымап якты
Биек очкап хыялым бар! (“Хыялым бар ”)
“Эйбот пычрак” шигырендо онисе пычранып кайткан малаен, киресенчо,
абстракт образ булган шайтан белой чагыштыра:
Каралгапсыц Шайтан кебек,
Пешерсен бер
Атац куреп. (“Эйбот пычрак)
Халыкта елак баланы “Бабайга бирам”, “Бабай кило” дип куркыту гадоте булган. Тубендоге шигырьдо до малайлар, бабайдан куркып, моче шикелле мыштым гына йорилэр:
Без йорибез Тып-тып гына,
Моче сымап
Мыштым гына... (“Бабай кило”)
0 тубэндэге мисалда кулланылган традицион чагыштыру они кешенед
баланы шелтолове да, назлавы да, кайгыртуы да булып яцгырый:
Тотып карый да описе Шоволипец мацгаен:
- Уш шикелле кызгапсыц,- ди,
Салкын тигоп, могаен. (“Щылы тигэн”)
Чагыштыруларныц стилистик Ьом образ тудырудагы узенчолеге турыида
суз йорткондэ аныд формасы, структурасы, тозслеше, нинди лексик-грамматик
чаралар ярдомендэ ясалышына да игътибар итми момкин тугел. Мосолон,
югарыда карай уткой мисалларда бойлоуче кисок ролендо сымап, кебек, кук,
шикелле бэйлеклоре кулланылды. Шулай ук Ш.Галиевнед кушымчалар
ярдомендо ясалгаи чагыштырулары да стилистик оЬомиятко ия:
Ьай, тешем сызлавы Башымпы бораулый,
Буредой улый да