Осафи Хирави и его творчество

• Автор: Назарова, Саодатхон Мустафоевна
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2009
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 183 с.

донишгохи давлатии курбонтеппа
Б А НОМИ НОСИРИ ХУСРАВ
Ба хукми дастнавис
НАЗАРОВА САОДАТХОН МУСТАФОЕВНА
ОСАФИИ Х,ИРАВИ ВА ЭДОДИЁГИ У
Ихтисос: 10.01.03.-Адабиёти халкдои мамолики хориди (адабиёти форсу тодик)
Рисола
барои дарёфти дарадаи илмии номзади илмх,ои филологи
Рохбари илмй: доктори илмх,ои филологй Абдусатторов Абдушукур
Душанбе-2009
МУНДАРИДА
Мукаддима
БОБИI. РУЗГОР ВА ОСОРИ ОСАФИИ Х,ИРАВЙ
1.1. Зиндагиномаи Осафй
I. 2.Мероси адабй
1.3. Анвои шеъри девони Осафй ва мавкеи газал дар эдодиёги у
БОБИ II. СОХТ ВА МУНДАРИДАИ ЕОЯВИИ
БАЗАЛИЁТИ ОСАФЙ
II. 1. Сайри тахдввули газал то замони Осафй
П.2. Сохт ва таркиби газалхри Осафй
П.З. Мавзуъ ва мундаридаи газалхри Осафй
БОБИ III. ХУСУСИЯТХ£>И УСЛУБЙ ВА БАДЕИИ БАЗАЛИЁТИ ОСАФЙ
Ш.1. Забои ва тарзи баён
Ш.2. Вазн, к;офия, радиф
111.3. Хусусиятх,ои бадей
ХУЛОСА
ФЕХДИСТИ АДАБИЁТ

МУКДЦДИМА
Мухиминти мавзуъ. Хдрчанд ки мархалаи таърихи адабиёти форсу тоник аз нимаи дуюми карни XV ва ибтидои карни XVI давраи 0F03H инкитот ва таназзули адабй дониста мешавад, пайдост, ки дар ин давра низ хаёти адабй аз шахсиятхои бузурги илму адаб орй набудааст. Тахкики хаёти адабии нимаи дуюми асри XV ва ибтидои асри XVI аз он гувохД медихад, ки ин давра низ хам аз лихози теъдоди шуарову адибон ва хам аз нигохи арзишхои хунарии осори онон яке аз давронхои пурбори таърихи адабиёти форсу тоник махсуб мегардад.
Дар ин давраии таърихи адабиёти форсу тоник, ки кисмати бештари он ба замони хукмронии Хусайн Бойкаро ва вазири фозилу адабпарвари у Амир Низомиддин Алишери Навой мувофик меояд, шахсиятхои бузурги адабй аз кабил и Абдуррахмони Ч,омй, Исмати Бухорой, Шайхам Сухайлй, Абдуллохи Хртифй, Бадриддин Х,илолй, Сайфии Бухорой, Лутфуллохи Нишопурй ва амсоли онхо ба майдони адабиёт омаданд, ки дар тахаввули нараёни адабии натанхо замони худ, балки ба хаёти адабии даврахои мутааххир низ накши муассир доштаанд.
Хода Камолиддин Осафии Х,иравй аз зумраи яке аз шахсиятхои боризи адабй ва парваришёфтаи мактаби адабии Х,ирот буда, дар нимаи дуюми асри XV ва ибтидои асри XVI умр ба cap бурдааст ва хануз дар замони зиндагии худ сазовори эътирофи хамагон гардидааст.
Дар бораи заковати табъ ва кудрати шоирии Осафй хануз хамзамонони у Алишери Навой дар «Манолисуннафоис», Давлатшохи Самаркандй дар «Тазкиратушшуаро», Мирхонд дар «Равзатуссафо», Хондамир дар «Х,абибуссияр», Соммирзои Сафавй дар «Тухфаи Сомй» ва муаллифони маъхазхои дигари адабй-таърихй маълумоти нахустин додаанд.
Нахустин тазкирае, ки дар бораи Осафй маълумоти нисбатан муфассал додааст, «Тазкиратушшуаро»-и Давлатшохи Самаркандй
Дар байти дигари хеш Осафи ба беназирии худ дар шоири чунин ишора намудааст:
Дорй сафинаи газалу бода, Осафй,
Фориг нишин, хдрифи ту дар коинот кист?
(40,32).
Аз чунин макому мартабаи шоирии Осафй маълумоти зерини Зайнидцин Махмуди Восифй дар «Бадоеъулвадоеъ» низ гувохД дода метавонад:
«Рузе дар мачлиси Хода Абдуллохи Садри Марворид шуаро ва фузалои Хуросон мисли Мавлоно Мухдммади Асилй ва Мавлоно Х,илолй, Фазлй, Зулолй, Х,иротй, Рухи, Х,олй, Амонй, Кобилй, Мудбилй ва Анварии Девона ва амсоли инхо хозир буданд. Иттифодо, дар он мачлиси девон хазрати хадоидпанох (Доми. С.Н.) хозир буданд.
Ходагй (Доми. С.Н.) фармуданд, ки хасбулхол кушоянд. Ин газал баромад, ки: Сокдё, май дех, ки абре хост аз Ховар сафед, Сарвро cap сабз шуд, сад баргро чодар сафед.
Мавлоно Домй фармуданд, ки акобир ва афозил радифи «сафед» бисёр гуфтаанд, аммо ба латофати чаноби Хода Осафй голибан кас нагуфта ва инматлаъро хонданд:
То барафрухтай з-оташи май руи сафед,
Шамъ пиронасар оташ зада дар му и сафед.
(40,31).
Шархи холи Осафй ба он далолат мекунад, ки у яке аз шахсиятхои адабии камназири замони хеш буда, дар дараёни адабии ин давра, алалхусус суннати газалсарой, сахми хеле муассир доштааст.