"Роль газеты "Овози тоджик" в освещении проблем национального самосознания"

• Автор: Джураев, Мирзоали Нафидинович
• Шифр специальности: 10.01.10
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2011
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 180 с.

ДОНИШГОХИ миллии тоникистон
Ба %укми дастнавис
МИРЗОАЛИ ЧУРАЕВ
НАКШИ РУЗНОМАИ «ОВОЗИ ТОЦИК» ДАР ИНЪИКОСИ МА СЪАЛАДОИ ХУДШИНОСИИ миллй
Рисола барон дарёфти унвони номзади илмх,ои филологи
Рохбари илми: доктори илмхои филологи
Муродов М. Б.
ДУШАНБЕ
МУНДАРИЧД:
МУКЛВДИМА

«О вози точик» ва масьалахои таксимоти худуди миллй
Фасли
Таьсир ва паемадхои таксимоти худуди миллй
Фасли
Накши рузнома дар нахзати худогохии точикон

Мухити адабй-публисистии Осиеи Миена ва мушкилоти маорифу фарханг
Фасли
«Овози точик» - мабнои бахсхо дар атрофи забони
точикй
Фасли
Баррасии чанбахои асосии мушкилоти маориф ва
фарханг
ХУЛОСА
Руйхати адабиет ва сарчашмахо

МУКАДДИМА
Мухиммияти мавзуъ. Точикон дорой таърихи чандинхазорсолаи бою рангин ва дар айни замон мураккабу печидае мебошанд, ки аксарияти бостоншиносону таърихнигорон бо далелхри бешумори раднопазир халкияти кддима ва бумии Осиёи Миёна будани онхоро собит кардаанд. Аммо акаллияте хамоно дар бораи таърихи пайдоишу инкишофи ин миллати куханбунёд нуктаи назари гайриилмиро баён медоранд ва бо мурури солхо дар атрофи масъалаи мазкур оташи бахсу мунозираро барангехтанй мешаванд.
Алалхусус, дар солхои бистуми асри XX, пас аз инкилобхои Октябриву Бухоро ва махсусан дар арафаи таксимоти худудхои миллй дар Осиёи Миёна, ки барои худмуайянкунии кавму халкиятхои минтака шароити мусоид фарохам омад, бахс дар атрофи точикон боз хам тезутунд гардид. Пантуркистоне, ки пас аз инкилобхои мазкур чилави хокимиятро дар минтака ба даст гирифта буданд, то кадри имкон мавчудияти точиконро инкор карда, хукукхояшонро махдуд ва манфиаташонро поймол менамуданд. Кор ба дарачае расид, ки точиконро танхо сокинони минтакахои кухй дониста, хангоми таксимоти марзхои миллй барояшон вилояти мухторро пешбинй намуданд.
Ин кирдорхои душманонаи пантуркистон, ки дар тули садсолахои охир чараён дошт ва вобаста ба вазъияти ибтидои солхои бистум авчи тозае гирифт, таконе ба худогохии точикон гардид. Косаи сабри точикони бедордил, аз мардуми оддй то шахсиятхои барчаста, ки ба ин кирдорхои бадхохонаи пантуркистон то кунун тахаммул мекарданд, лабрез шуд. Дар ин лахзахои сарнавиштсоз онхо бахри дифоъ аз хукуку манфиатхои миллй бархостанд ва дар натичаи муборизаи дастчамъона ибтидо ба ташкили чумхурии мухтор ва баъдтар чумхурии сохибихтиёри шурой муваффак гардиданд.

масъалахои мухими иктисодй сарфи назар шудаанд; ба каробати иктисодй ва тидоратии нохияхо ба марказхои муайян ба куллй таваччух нашудааст; як силсила марказхои бузурги иктисодй, ки сокинони онхо точиканд, ба бахонаи хамсоягии ин марказхо бо узбекон дар таркиби Чумхурии Узбекистан мондаанд». Аз чумлаи чунин нохияхо Сух, Исфара, Конибодом, Хучанд ва Самарканд зикр шудаанд
Дар гузориш омадааст, ки «точикон мачбуранд, ки маркази нави иктисодии худро дар кишлоки нимхароби Душанбе бунёд ку нанд» Х .108.86].
Илова бар ин, бурхону далелхо бар онанд, ки ахолии Точикистон баъди инкилоб такрибан чихил фоиз кам шуд. Аз ин микдор кисме дар чангхои шахрвандй кушта ва бокимондаашон ба кишвари Афгонистон фирор намудаанд[1_.34.32]. Олими рус А.Панков дар очерки демографиаш пас аз шаш соли инкилоб, яъне то соли 1924 такрибан 498000 нафар ё худ 42 дар сад кам гардидани ахолии Точикистонро зикр намудааст[_[_.92.82]. Академик Мухаммаддон Шакурй низ чунин андеша дорадЦ. 117.188].
Рузнома дар чараёни таксимоти худуди миллй ва ташкили мухторияти точикон дойр ба масъалаи хеле мухим- ба ватан баргардонидани фирориёни ичборй дахл намудааст: «Вилояти мухтори точик бояд аз аввали таъсис ёфтанаш ба ин кушад, ки кариб ба ним миллиюн тодиконе, ки ба игвои амир ва тарафдоронаш аз Бухорои Шаркй ба Афгонистон рафта буданд, ба ватани аслиашон баргарданд»[2.1.197].
Яке аз рохбарони чумхурй АДочибоев хам таъкид кардааст, ки «мо бояд кариб ним миллиун точиконе, ки аз Бухорои Шаркй ба Афгонистон гурехта буданд, василаи бозгашти онхоро хозир кунем»[2Д.65].
Дар он солхо ахолии Точикистон беш аз ним миллион нафар аз хисоби мухочирон ва курбониён кам шуда, ки таваччухи рузнома ба ин масъала саривактй ва басе мухим аст.