Жанрово-тематические особенности очерков Фазлиддина Мухаммадиева

• Автор: Шоев, Махмудхон Эргашевич
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2003
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 165 с.

Мукаддима
Боби 1. Навъхои очерк дар насри мустанади Фазлиддин
Мухаммадиев
1.1. Очерки проблемавй
1.2. Очерки портрети
1.3. Очерки сафари
Боби 2. Боя ва мавзуи очеркхои Фазлиддин Мухаммадиев
2.1. Мавзуи истехсолй дар очеркхои Ф. Мухаммадиев
2.2. Очеркхо дар мавзуъхои маишй ва ахлок
2.3. Мавзуи маорифу маърифат дар очеркхои Ф. Мухаммадиев ... 92 •
Боби 3. Поэтикаи очеркхои Ф. Мухаммадиев 106 .
3.1. Образ ва портретхои кахрамон
3.2. Услуб ва махорати нигорандагй
Хулоса
Фехристи адабиёт
донишгохи давлатии миллим тодикистон
Ба х,укми дастнавис
ШОЕВ МАХМУДХОН /,/ ЭРГАШЕВИЧ
ХУСУСИЯТХОИ ; ЖАНРИЮ МАВЗУИИ ОЧЕРКХОИ ФАЗЛИДДИН МУХАММАДИЕВ
рисола барои дарёфти дарачаи номзади илми филология 10.01.03 - Адабиёти халкхои мамолики хоричй (Адабиёти тодик)
Рохбари илмй: доктори илми филология, профессор Саъдуллоев А.
ДУШАНБЕ

МУКДЦДИМА
Насри мустанад як бахши мухими фарханги точикй дар асри XX мебошад. Вай дар чои холй ба вучуд наомадааст ва таьрихи тулоние дорад. Дар гузашта насри мустанад бо ифодахои илмию ихтисосии мактуб, макола, сафарнома, вакоеънома, солнома, ахбор, хадис, таърихнома, муросила, асархои тарчумаихолй ва гайра ёд. шудаанд (7. 38, 94-103, 62, 38-127). Аломатхои умумии насри мустанади точик, аз* руи кайди мухаккики насри хуччатй А. Саъдуллоев хануз дар асри X ва пені аз он ба мушохида расидааст(76, 67-94).
Аз руи маълумоти тадкикотхои адабиётшиносй дигаргунихои чиддие, ки дар асри XIX.ва махсусан нимаи дуввуми он дар хаёти сиёсиву иктисодй ва фархангии Эрон, Афгонистон, Туркияи Усмонй ва хатто Осиёи Миёна сурат гирифтанд, боиси пайдоиши адабиёти нав шудааст, ки огози онро ба солхои 80-90-уми асри XIX иртибот додан дуруст мебуд. Бархамхурии сохти феодали ва руй овардани кишвархои марбута Йіа суи чомеаи сармоядорй дар ин давра ба хайси як падидаи мусбат дар тадкикотхои олимони хоричй ва ватанй пазируфта шудааст (7). Падидаи мазкур дар рушду такомули адабиёту фарханги минтака таъсири назаррас расонда ва дар хамин замина адабиёти нав хам пайдо шудааст. Яке аз нишонахои зохиршавии онро дар пайдоиши нахустин навъхои насри мустанад ба мушохида гирифтан мумкин аст. Дар ин чода мавкеи маорифпарварони ин кищвархо, пеш аз хама, равшангароёни Эрону Афгонистон, монанди Сайид Чдмолиддини Асадободй, Мирзо Малкумхон, Махмудгі Тарзии Афгон, Мирзо Иброхимбек, Мирзо Сироч ва амсоли онон аввалдарача мебошад. Бо кушишу дастгирии ин ашхос рузномаю мачаллахои форсй таъсис ёфтанд, ки аз тарики
кабинеташ мебинем. Хдмеша гарки кор аст. Хдтто хангоми гузаронидани даха у банди кор аст. «Даха хуб мерафт. Дар Догистон хуб cap шуд, дар Аштархон хуб гузашт. Акнун дар сарзамини' мукаддаси Сталинград даха боз бехтар мегузашт. Ин натичаи мехнати пуршиддати чандинруза аст. Даха барои хар як иштирокчии он мехнати бошиддат аст. Хусусан барои Мирзомуаллим, барои рохбар. Ленин бархак таъкид мекард, ки-«кахрамонй дар кор кахрамонии яклахзаина нест. Ин кахрамонй бояд пайваста дар чараёни тадовули кор ва шароити оддй зохир шавад» (39, 17). Ва ин кахрамониро Мирзо Турсунзода бо мехнати софдилонааш хар руз, хар лахзаю дакика ба чо меовард. Ба Фазлиддин Мухаммадиев‘имкон даст додааст, ки хамаи онро бо як-мехрр самимона ба калам орад.
Фазлиддин Мухаммадиев дар «Мирзомуаллим» аз санъати портрет хеле бисер ва бо максаду мохирона истифода бурдааст. Тасвири зохирий кахрамон, чехра, таъкиди чузъиёти мухими он-хамеша мадди назари нависанда мебошад. Ин хама барои нишон додани инсони таърихй ва дарки амики хусусиятхои характери у зарур аст. Вале вазифаи аввалиндарачаи портрет дар очерк аз тазохури характер, кайфияти рухии персонаж иборат аст. Нишон додани диалектикаи зохйру ботин - махз хамин усули тасвир ба-нависанда хос аст. Зикри чузъитарин хусусияти зохир, тагйири чехра гохо м'азмуни амики психологиро ифода карда метавонад.
Фазлиддин Мухаммадиев одатан портрети кахрамонро хангоми ба амалиёт дохил шудани у тасвир менамояд ва ин воситаи. хуби тачассуми характер аст.
«Дар сари мутолйаи хар як мактуб дар чехраи муаллим чандин навь эхсосоти мухталиф акс меёбад. Гох абрувони худро баланд бардошта ва хамин холатро дар киёфаи худ чандин дакика