Переводческое движение в персидско-таджикской литературе VIII - X в.

• Автор: Хамробоев, Насимжон Абдулложонович
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2004
• Место защиты: Ходжент
• Количество страниц: 158 с.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ Ч.УМХ.УРИИ ТОНИКИ СТОН ДОНИШГОХ.И ДАВЛАТИИ ХУЧДНД БА НОМИ АКАДЕМИК Б.ЕАФУРОВ
Хукми дастнавис дорад
НАСИМ Х.АМРОБОЕВ
НАХ.ЗАТИ ТАРЧ.УМА ДАР АДАБИЁТИ ФОРСУ ТОЧ.ИК (АСРДОИ У1П-Х)
10.01.03 - Адабиёти халддои мамолики хоридй (адабиёти тодик)
Рисола барои дарёфти дарадаи номзади илмдои филологй
Робари илмй:
номзади илмои филологй, дотсент Низомидин Зодидов
ХУДАНД
Мундарида
МУКАДДИМА
БОБИ І. Надзати тар дума дар асрдои УІІІ-ІХ
1.1. Заминадои густариши надзати тардума дар
дарндои нахусти ислом
1.2. Ташаккули мактаби мутардимони эронй ва
мадоми он дар тардумаи осори падлавй ба арабй
1.3. Анвои осори тардумашудаи падлавй ба арабй
дар сададои VIII-IX
БОБИ II. Надзати тардума дар аци Сомониён
И.1. Заминадои густариши тардума дар адци
Сомониён
ІІ.2. Тардумаи осори мансур ва анвои он
11.2.1. Тардумаи осори адабй ва бадей
11.2.2. Тардумаи достондои мансури дамосй ва
дадрамонй
11.2.3. Таълифи «Шоднома»-дои мансур ва манзум
ва надиш тардума дар эдоди ондо
11.2.4. Тардумаи осори таърихй
11.2.5. Тардумаи осори маздабй ва ирфонй
11.2.6. Тардумаи осори илмй
ХУЛОСА
Федристи манобеъ ва адабиёти истифодашуда
МУК.АДЦИМА
Сунути давлати Сосониён бар асари тадодуми аъроб ва интишори дини мубини ислом мусити сиёсиву идтисодй ва фардангии Эронро ба тагйироти куллй муводех, намуд. Агар нуфузи хилофат дар мадоми сиссии минтада афзуда бошад, дини мубини ислом ва забони арабй барон густариши даёт и фардангй ва маънавии минтада бо тафаккур ва забони нав таъсири фаровон гузошт., «Ислом барон аъроби фотед, - навиштааст Н.Зодидов - ба масобаи а сличай мафкуравие буд, ки пас аз гал а бай аскариву сиёсй мебоист niipÿ3HH маънавиву мафкуравии он40pо бар мардуми Эроизамин таъмин кунад. Кдвмдои эронй исломро пазируфтанд, вале ин раванд садлу осон сурат нагирифт» [26,11]. Мадз, дамин тазоддои рух,иву маънавии эрониён дар садри ислом боис гардид, ки мафкураи эронй, суннатдои сиёсиву маънавй ва фардангии форсй дар густураи дадоншиносии исломй род ёфта, тамаддуни мусалмониро гано бахшад.
Хдроииа, таъсири тамаддуни исломй ва забони арабй барои эдоди мардилаи нави таърихй дар даёти халддои эронй боис гардид, ки он дар осори илмй ба унвони давраи сукути забону адабиёти форсй номзад шудааст. Аммо ин маънии онро надорад, ки адабиёти халддои эронй, ки то ин мардила ба унвони адабиёти падлавй маъруфият дошт, ба сукути куллй муводед гардида, дар мадалли фурупошй дарор гирифта бошад. Баръакс, мардилаи нави адабй дар даёти маънавии мардумони эронй руи кор омад, ки он дамчун давраи ташаккули адабиёти арабизабони форсу то дик маъруфият дорад.
Аз дониби дигар, мадз пайдоиш ва инкишофи мардилаи нави адабй ба унвони адабиёти арабизабон барои ташаккули мактаби тардумаи эронй поя нидод, ки он тардумаи осори падлавй ба арабиро фаро мегирад. Густариши ин мактаби тардума ва нуфузи тардумаи осори падлавй ба арабй шохаи азими адабиёти арабизабони асрдои VIII-IX-po ба вудуд овард, ки дар вусъати он осори фаровоне ба забони арабй арзи дастй намуданд. Гояву дарунмояи ин навъ осорро идомаи суннатдои адабиёти

намудааст, накл шудааст[ниг.:175,497]. Ибни Абиусайбиа дам дар шарди доли ал-Киндп аз Мухаммад ибни Чадм ном мебарад[ниг.:175,498].
Мухаммад пбип 11адм дар назди халифа Маъмун бисёр мудтарам буд. Дар маохи'зи кудаи павиштаанд, ки халифа коргузории нодиядои Динавару Х.амадон ва Надовапду Шушро бар асари абёти шеъре, ки дар дузури у и шло памуду ба халифа писанд афтод ба у вогузорид. Аммо дар замони Муътасим - донпшшш Маъмун мудаббати халифа аз у бозгардид, датто боре халифа флрмопи датли Мухаммад ибни Ч,адмро баровард. Вале ин вадт бо маслпдату кушншн Адмад ибни Абидовуд (дозии он давр — Х..Н.) аз фармояи датл надо г ёфт.
Таърнхи даргузашти Мудаммад ибни Ч,адм маълум нест. Вале аз надли Ч,одиз дар «ал-баён ва-г-табйин» бармеояд, ки Мудаммад ибни Чадми Бармакй го замоин хилофати ал-Восид Биллод зинда будааст[111ДУ,1008].
Мутардпмп днгаре, ки номи у шомили дастаи чадорум аст, Х,ишом ибни 1оспм мебошад. Дар бораи даёту фаъолияти ин мутардим, мутаассифона, маводи почизе бодй мондааст. Тандо дар «ал~Фидрист»и 1л они Над нм ва дар чанд маъхази дигар ба монанди «Осор-ул-бодия»-и Беруин, «Синил мулуки-л-арз...»-и Хдмзаи Исфадонй мутардими китоби «Худойпома» будаип у ба дайд омадаасту бас. Х,амзаи Исфадонй дар китоби хеш чупин зикр мскуиад: «...аз ин тардумадо он чй дар замони мо вудуд дорад, аз ин дарор аст... «Таърихи мулуки Бани Сосон» дамъ ё надли Х,ишом писари Крсмми Исфадонй...»[ 105].
Д1 и'ар номе, ки дар федрасти Ибни Надим баъди номи Х,ишом ибни Косим омадласг, Мусо ибни Исои Кисравй мебошад, ки яке аз ыутардпмопп эрой и буда, аз падлавй ба арабй тардумадои зиёд дорад. Содибп китоби «Мудмал ут-таворих», муаллифи китоби «Эрон дар замони Сосонпён» ва л.алшеууппнуаро Бадор, номи уро Кисравй зикр кардаанд. Ибни Надим бу,шад дар «ал-Фидрист»-и худ уро дар дое «Курдй» дар дойи дигар «Кисравй ипго1шааст[175,446].